میتولوژی

میتولوژی (یونانجا: "μυθολογία, μυθος mithos" یانی: "سؤیلنن ویا دویولان سؤز ”  و " λογος ،logos" یانی قونوشما سؤزجوکلرین بیریکیمیندن دوزلیبدیر), اسکی يوناندا “گئچمیشته سؤيلنه نلرین تیکرار ائدیلمه سی” کیمی بیر آنلام داشییارکن زامانلا دوغو دیلله رینده افسانه باتی دیلله رینده ایسه میت آنلامی قازانمیشدیر. میتولوژی گونوموزده بلیرلی بیر دین و يا کولتورده کی اینسانلیق ایله ائورَنین(universe) يارادیلیش و دوغاسینی، گلنکلره (سنتلره) اؤزگو اینانج و اويقولامالارین سببینی آچیقلامايا دوغرو سؤيلنج لرین بوتونونو تانیملاماق اۆچون قوللانیلماقدادیر. میت سؤزجویو گئرچکته دوغرو اولمايان بیر حیکایه و يا آنلاتی اۆچون ترجیح ائدیلیر و چوخونلوقلا بیر يانلیشلیک، دوغرو اولمايان عنصر وورقوسو داشی ییر.

ساده سی: میتولوژی معین دین و یا کولتورده کی اینسانیت و کائناتین یارادیلیش و طبیعتینی،سنتلره عایید اینانجلار و عمللرین سببینی معرفی ائتمه یه چالیشیر Mitoloji

میتولوژی کلمه سینین تورکجه قارشیلیغی سؤیلن-بیلیم و یا سؤیلنجه-بیلیمیدیر. تورک دیللری ایچینده لاب جالیب اولان قارشیلیغی "چوواشجا"یئر آلیر. بو دیلده (Халаплăх  Halaplah)  کلمه سی میتولوژی آنلامینا گلیر و  (Халап  Halap) یانی ناغیل سؤزجویوندن تؤره میشدیر.

افسانه لره باغلی تانریلاری، سويلو کیشیلری ناغیللاری قهرمانلاری و دوغا-اوستو وارلیقلاری دیله گتیرن آنلاتیلاردیر. اويوملو بیر سیستم ایچهریسینده دوزنلنمیشلرد و چوخونلوقلا گلنکسل سؤزلو آختاری(شفاهی ادبیات و فولکلور) يولويلا (اوزانلار،آشیقلار، راهیپلر) يايیلاراق جانلی قالیرلار. سیخلیقلا(مکرر،تکرار) ایلگیلی اولدوقلاری توپلولوغون دینی و يا روحانی ياشانتیلاری ایله باغینتیلی اولان میتلر، راهیبلر و يا حؤکومدارلار طرفیندن اونايلانیرلار(سئویلیب تقویت اولورلار). توپلولوقداکی بو روحانی موقعیتلرینی الدن وئردیکلری زامان، يانی توپلولوغون روحانی ياپیسیيلا آرالارینداکی باغ قوپتوغوندا، میتولوژیک خاصیتلرین ایتیریر و فولکلور کیمی سؤیلنجلر و يا پری حیکایه لری حالین گلیرلر.

بیر میت گوجونون بیر قیسمتینی توپلولوغون (ان آزیندان بلیرلی بیر قیسمی‌نین) اونا اولان اینانجیندان و دوغرو اولاراق قبول ائدیلمه سیندن آلیر. فولکلور ، توم قوتسال گلنکلرین بیریکیمی واردیر و تئریمین قوللانیمیندا، گونلوک قوللانیمینداکینا بنزر، هرهانچی بیر کؤتولمه، آشاغیلاما بولونماماقتادیر. اؤرنه یین بیر دینین هم اؤز میتولوژیسیندن و تکیل(جز از کل) اولاراق ایچردیغی میتلردن آيری آيری سؤز ائدیله بیلیر. بو دوروم تامامن علمی و طرفسیز بیر ياخلاشیم اولوپ، بحش ائدیلن سؤيلنجه و قاوراملارا هرهانچی بیر ياشانلاما عطف اتمدیغی کیمی کؤتولمه و آشاغیلاما آماجی دا باریندیرماز. 

افسانه لر سیخسیخ گرک ائورَنین(یئری گلینجه کائناتین)، گرکسه يئرل بؤلگه نین اورتايا چیخیشینی آچیقلاما آماجی، داشیر. اؤرنه یین سیراسیيلا يارادیلیش افسانه لری و قورولوش افسانه لری کیمی. افسانه لر آيریجا سیخسیخ دوغا اولايلاری‌نین، باشقا شکیلده آچیخلانامايان کولتورل عادتلرین آچیخلانماسی آماجینی دا داشیر. گنل اولاراق افسانه لرین دوغال آنلامدا مبسوط بیر ایضاح سونمايان هرهانچی بیر شئيی آچیقلاماق ایچین سیسیخ قوللانیلدیغی سؤيلنه بیلیر. 

چوخو دینده میتولوژی‌نین چوخ اؤنملی و اؤنجلیکلی بیر يئری بولونور. میت، گونلوک قوللانیمداکی‌نین ترسینه، اصلینده بیر حیکايه نین نسنل آنلامدا يانلیش و يا دوغرو اولدوغونو تانیملاماز، داها چوخ، نسنل و يا ماتئريالیست نوسيونلاردان( خیالی،موهوم) ایلگیسیز بیر شکیلده، دوغرو و يا گرچک قاورامی‌نین روحسال، پسیکولوژیک و/ویا سمبولیک يؤنله رینه گؤندرمه ياپار. 

هرنه قدر بوگونکو يايقین دینلره منسوب چوخو کیشی دینلری‌نین کؤکنی و گلیشیمینده يئر آلان آنلاتیلاری تاریخی اولايلار اولاراق اله آلسالار دا، بونلاری اینانج سیستملری‌نین فیقوراتیف تئمثیللری اولاراق گؤرن کیشیلر ده موجوددور. بیر دینین ويا اینانجین صاحیب اولدوغو قاوراملار و آنلاتیلار، کاراکتئریستیکلری سببیيله علمی آنلامدا میتیک اولابیلیرلر و بورادان حرکتله بیریسی خیریستیيان میتولوژیسی، هیندو میتولوژیسی ويا ایسلام میتولوژیسیندن بحث ائده بیلیر. بو کیمی تئریملردن آنلاشیلماسی گرکن او دیندهکی بلیرلی قاوراملارین، بیره ر کولتورل نسنه اولاراق روحانی، پسیکولوژیک و/ویا سمبولیک يؤنلرینه ياپیلان معطوف اولمالیدیر؛ بو دینلرین باریندیردیغی قاورام و يا آنلاتیلارین يانلیش و دوغرو اولمادیغی دئییل. زیرا داها اؤنجه ده تانیمدا بلیرتیلدیغی کیمی، میت و دولايیسیيلا میتولوژی، ماتئريالیست ويا اوبژئکتیو بیر دوغرولوک نوسيونو باریندیرمادیغی کیمی بو تیپ آماجی دا باریندیرماز. 

دین و میتولوژی ایلیشکیسیندکی يايقین بیر خطا دا، اسکی توپلولوقلارین ایناندیغی دینلرین میتولوژیلری ایله قاریشتیریلماسیدیر. دین ایله میتولوژی آراسینداکی ایچله يیجی ياخین ایلیشکی سببیيله بلیرلی بیر نسنه هر ایکی کومانیندا( توده نین) ائلئمانی اولابیلیر. بونونلا بیرلیکته گنل آنلامدا دین ایله میتولوژی تامامن فرقلی تئریم و قاوراملاردیر. میتولوژی سالت میتولوژیک نسنه لرله ایلگیلنیرکن، دینین چئورله دیغی آلان و نسنه لر داها فرقلیدیر؛ لیتورژیدن ائسکاتولوژیيه قدر. دینی قاوراملارین میتولوژیک بیر يؤنونون اولابیلیر اولماسی، دینی قاورامین دینی اولوشونو آرخا پلانا ایته لیینمز. بو سببله اؤرنه یین کئلت میتولوژیسی و کئلت دینی ایله قصد ائدیلن آيری شئيلردیر؛ بعضی عينی ائلئمانلاری باریندیرسالار و بیرچوخ ایلیشکیلری اولسا بئله. 

Çerkes mitolojisi - Ayyavazhi mitolojisi - Budist mitoloji - Bon mitolojisi (Budizm öncesi Tibet mitolojisi) - Çin mitolojisi - Hint mitolojisi - Hmong mitolojisi - Japon mitolojisi - Kore mitolojisi- Pers mitolojisi - Filipin mitolojisi - Türk mitolojisi - Vietnam mitolojisi

Aborijin mitolojisi - Hawaii mitolojisi - Maori mitolojisi - Melanezya mitolojisi - Mikronezya mitolojisi - Papua mitolojisi - Polinezya mitolojisi - Rapa Nui mitolojisi

Anglo-Sakson mitolojisi - Bask mitolojisi - Katalan mitolojisi – Kelt mitolojisi - Korsika mitolojisi - Çuvaş mitolojisi - Girit mitolojisi - Hollanda mitolojisi - İngiliz mitolojisi - Etrüsk mitolojisi - Estonya mitolojisi - Fransız mitolojisi - Cermen mitolojisi - Macar mitolojisi - Fin mitolojisi - İrlanda mitolojisi - Leton mitolojisi - Litvanya mitolojisi - Lusitanya mitolojisi - Nors mitolojisi - Roma mitolojisi – Romanya mitolojisi - Sardinya mitolojisi - İskoç mitolojisi - Slav mitolojisi - İspanyol mitolojisi - İsviçre mitolojisi – Tatar mitolojisi - Yunan mitolojisi

Arap mitolojisi (İslam ve İslam öncesi) - İbrahimi mitoloji (Yahudilik ve Yahudilik öncesi) - Pers mitolojisi - Mezopotamya mitolojisi (Sümer, Asur ve Babil) - Yezidi mitoloji - Kürt mitolojisi

Abenaki mitolojisi - Algonkin mitolojisi - Karaayak mitolojisi - Çipevaa mitolojisi - Çiksav mitolojisi - Çoktav mitolojisi - Krik mitolojisi - Apsaloke mitolojisi - Haida mitolojisi - Ho-Chunk mitolojisi - Hopi mitolojisi - Eskimo mitolojisi - İrokua mitolojisi - Huron mitolojisi - Kwakiutl mitolojisi - Lakota mitolojisi - Leni Lenape mitolojisi - Miwok mitolojisi - Navaho mitolojisi - Nootka mitolojisi - Ohlone mitolojisi - Pavni mitolojisi - Pomo mitolojisi - Saliş mitolojisi - Seneca mitolojisi - Tsimshian mitolojisi - Ute mitolojisi - Zuni mitolojisi

Aztek mitolojisi - Chilota mitolojisi - İnka mitolojisi - Guaraní mitolojisi - Haiti mitolojisi - Maya mitolojisi - Mapuçe mitolojisi - Olmec mitolojisi - Toltec mitolojisi

Sotho mitolojisi - Tonga mitolojisi - Tumbuka mitolojisi - Xhosa mitolojisi - Yoruba mitolojisi - Zulu mitolojisi

میتوقراف يا دا میتولوگ، میتلری درله ين((to compile کیشیيه دئییلیر.میتوقرافی ایسه میتولوژیک قونولارین سونومونا وئریلن ایسم اولوب، يونانجا μυθογραφία “اؤيکو يازما” کلیمه سیيله ایلیشکیلیدیر . 21'ینجی يوزایلده میتوقرافلار، بعضن يئنی بیر چالیشما آلانی آچان، گنللیکله ده کولتورل آنتروپولوژی و دین بیلیمی کیمی آلانلاردا چالیشان اوزمان يورومجولار اولاراق اورتايا چیکار.