آزتکلر

آزتکلر،  بوگونکو اورتا مکزیک بؤلگه سینده ۱۴. و ۱۶. یوز ایللر آراسین‌دا یاشامیش بیر اورتا آمریکا خالقی‌دیر. وارلی بیر میتولوژی و کولتورل میراثا صاحیب آزتکلرین مرکزی، گونوموزده مکزیکو'نون اولدوغو Texcoco گؤلو'نون اورتاسین‌دا یئر آلان Tenochtitlan شهری دی. آزتکلر، بویوک بیر تمدون قورموشلاردی. Hernan Cortes 'ین مکزیک'ی توپراغا قاتما سیراسین‌دا یاپیلان و Tenochtitlan محاصره سی اولاراق بیلینن ساواش سونوندا آزتکلر یانیلمیش و گوجلرینی ایتیرمیشلردیر. آیریجا دونیانین اان بویوک پیرامیدی مکزیک'ده Cholula de Rivadabia 'دا واردیر. آزتکلره عایید پیرامید ۱۸۲.۱۰۷ مئترمربع آلان اوزه رینه قورولموشدور و اوجالیغی۵۴ مئتر‌دیر.

۱۳ میلیونلوق بیر نفوسدان تشکیل تاپان چوخ بویوک و وارلی بیر ایمپراتورلوق اولان آزتئکلر گلیشمیش کشاورزی یؤنتئم لرینه، اوزلرینه مخصوص بیر دینه، تقویمه، الیفابایاه صاحیبدیلر. آزتئکلری کشف ائدنلر ایسپانیوللار اولدو. هئرنان کورتئس و اونون اوردوسو آزتئک پایتختی اولان تئنوچتیتلان´آ گئدرکن Popocateptel وولکانیک داغینین یانیندان کئچدیلر و ایلک دفعه بیر وولکان گؤرموش اولدولار. آداملاری و کورتئس پایتختده چاتدیقلاریندا آزتئک ایمپراتورو مونتئزوما اونلاری قارشیلاماق اۆچون گوزله ییردی. آزتئک ایمپراتورو گؤز قاماشدیریجی البسه لر گئیمیشدی. او، کورتئس و آداملارینین پایتخته گیرمه سینه اجازه وئردی. کورتئسین ساده جه ۶۰۰ سربازی واردی و آزتئک ایمپراتورو اونلاری راحاتجا یوخ ائتدیره بیلیردی. آنجاق آزتئک تقویمینه گؤره بو ایل چوخ خاص بیر ایل‌ ایدی. اینانجلارینا گؤره بو ایلده Quetzalcoatl آدلی بیر تانری آزتئکلری یوخ ائده جک دی. بو تانرینین افسانه ده کی تعریف لری کورتئس-ه چوخ بنزه ییردی. بو اوزدن آزتئک ایمپراتورو، کورتئس'ین تانری اولدوغونا قرار وئردی. کورتئس پایتختده بیرنئچه گون گئچیردیک دن سونرا گوونده اولمادیغینی سئزدی. حایات دا قالمالارینی ساغلایان تک شئیین ایمپراتورون وارلیغی اولدوغونو دوشوندو. بو ندنله آزتئکلری دانئتیم آلتینا آلابیلمک اۆچون ایمپراتورو توتساق آلمایا قرار وئردیلر. کورتئس بیرنئچه آی داها شهرده قالدیقدان سونرا آیریلدی. او گئتدیک دن سونرا باشقا ایسپانیوللار آزتئک لره حمله ائتدیلر. کورتئس یئنی اوردوسویلا قاییتدیغیندا Cuitlahuac ایمپراتور اولموشدو. آنجاق بونو بیلمه ین کورتئس، آزتئکلری کونترول آلتینا آلماق اۆچون مونتئزوما'یی اسیر توتدو و خالقی ائتکیله مک اۆچون اونو شاهلیق سارایینین دامینا چیخاردی. آنجاق خالق اونلارا داش آتاراق تپکی‌سینی گؤستردی. آتیلان داشلاردان بیری مونتئزوما'نین اؤلومونه ندن اولدو. ۱۵۲۱'ده آزتئکلر تسلیم اولانا قدر ۴ آی ساواش اولدو .

آزتئک ایمپراتورلوغو'نون پایتختی اولان شهر ۱۳۰۰  ایللرین‌ده Texcoco گؤلو'نون اوزه رینده کی بیر دیزی آدایا آزتئک تانریلارین‌دان بیری اولان Huitzilopochtli 'نین تاپیناغی ( عبادتگاه ) اطرافینا قورولدو. شهرده بینالار Coatepantli آدین‌دا ۲،۵-۳ مئتره یوکسکلییینده کی دووارلارلا چئوریلیدی. بینالارا گیریشی ساغلایان ۴ قاپی بولونوردو. شهرین اورتاسین‌دا بویوک تاپیناق واردی. بو تاپیناق ایچینده ایکی عدد  تاپیناق واریدی . بونلاردان بیری ساواش تانری‌سی Huitzilopochtli 'یه دیگری ده یاغمور تانری‌سی Tlaloc'آ عایدیدی . باشکند ۱۵۰۰'لره گلیندیگینده ۳۰۰.۰۰۰ کیشی‌لیک نوفوسا صاحیب اولدو.

آزتئک یازی‌سی دا مایا یازی‌سی کیمی، ایدئوگراملارین و سسلری بلیردن فونئتیک سمبوللارین بیر قاریشیمین‌دان اولوشموشدور. یعنی بازی رسیم کاراکتئرلری نسنه لری و دوشونجه لری ایفاده ائدرکن، بعضی لری ده سسلری ایفاده ائدیردی . اؤرنه یین بیر مکزیک شهری اولان جواتلان ("ایلانلارین یئری") شهرینین آدی جواتل هئجه ‌سینی دیله گتیرن ایلان رسمینین یعنی سیرا دیش ("تلان") ایشارتینین بلیردیلمه سیله یازیلیردی. عئینی شکیلده Coatepec ("ایلان‌لی تپه نین یئری") آدی یینه ایلان هئجه‌سینی دیله گتیرن ایلان رسمینین یعنی سیرا تپه  ("tepec") ایشارتینین بلیردیلم سیله یازیلیردی . الده کی موجود آزتئک ال یازمالارینین سایی‌سی ۵۰۰ جیواریندادیر.