|
ارسطو
  ارسطو، (یونانجا: αριστοτέλης) (م.او.384 - م.او.322) - قدیم یونان فیلوسوفو. ارسطو فلسفه، منطیق، پسیخولوگییا، فیزیکا، بیولوگییا، تاریخ، ائتیکا، ائستئتیکا و سیاست کیمی فوندامئنتال مساله‌لری ده تدقیق ائتمیشدیر. ارسطو (آریستوتئل) شرق اؤلکه‌لرینده و همچنین آذربایجاندا ارسطو آدی ایله ده تانینیر. حیاتیاستاقیراتدا آنادان اوْلموشدور (بونا گؤره ده اونا چوخ زامان "ستاقیریت" دئییردیلر).مشهور فیلوسوف افلاطونون آکادئمییاسی‌نین طلبه‌سی اوْلوب. بؤیوک اسکندرین تربییه‌چی‌سی و آفینادا لیکئی فلسفه مکتبینین تاسیس‌چی‌سی اوْلوب. بعضی افسانه‌لره گؤره ایسکندرین اؤلومونده اونون رولو وار (افسانه‌یه گؤره ایسکندرین آتاسی-ماکئدونییا چاری فیللیپ ارسطونون عاییله‌سینی او اوشاق اولارکن قیرمیش‌دیر. ارسطو بونون‌لا ایسکندردن عاییله‌سی‌نین اینتیقامینی آلمیشدیر). هله افلاطوندان تحصیل آلارکن ارسطو اونون وارلیق‌لارا موناسیبتینده ایدئیالارین ایلکین اولماسی نظریییه‌سینی تنقید ائدیردی.( بونون‌لا علاقه‌دار ارسطونون دیلیندن بئله بیر دئییم وار-" پلاتون منیم دوستوم‌دور آما حقیقت داها واجیب‌دیر "). او، گؤستریردی کی، بئله یاناشما دونیانی آنلاتمیر، آنجاق جیسم‌لرین ایضاحاتی لازیم گلن کمیتی گؤستریر.بؤیوک فیلوسوف حساب ائدیردی کی، ماهیتی اوْلدوغو "وارلیق‌دان" آییرماق اولماز: اگر وارلیق‌لار دویغولو درک ائدیلن عالم‌ده وارلارسا، اوندا ماهیت ایدئال آخیرت عالمینده قالا بیلمز. دوشونجهارسطو ماددی عالمین اوبیئکتیو وارلیغینی قبول ائدیر و حیس‌لر، آنلاییش‌لارا و تصوورلره رئال شئی‌لرین تؤرمه‌لری کیمی باخیردی. وارلیغین ماهیتینی او، وارلیغین اؤزونده آختاریردی. لاکین مادده‌ده او یالنیز پاسسیو باشلانغیج گؤروردو .فیکرینجه بۇ باشلانغیج خوصوصی آکتیو باشلانغیجا -"فورمایا" تابئع ایدی و بوتون "فورمالارین فورماسی"نین ان یوکسگی آللاه‌دیر. ارسطونون ماتئریالیزم و ایدئالیزم آراسینداکی ترددودلری اونون دیالئکتیکا ایله مئتافیزیکا آراسینداکی ترددودلری ایله موشاهیده ائدیلیردی. او، طبیعت‌ده و جمعیت‌ده حرکتی قبول ائدیر، حرکتین موختلیف نؤوع‌لری‌نین (مئیدانا گلمه، محو اولونما، اینکیشافی، آزالما، کئیفیتجه ده‌ییشمه و فضادا ده‌ییشمه) مؤوجود اولماسینا ایشاره ائدیردی. ضیدیت‌لرین قارشیلیق‌لی علاقه‌سینی، کئیفیت‌لی ده‌ییشیکلیک‌لرین کمیت‌لردن آسیلیلیغینی گؤرور، مومکون‌لویون حقیقته چئوریلمه‌سینی تدقیق ائدیردی. بونون‌لا برابر حرکتین منبعیی‌نی - "بیرینجی موحرریکی"ن آللاه اولدوغونو گؤستریردی.ارسطوا گؤره ایلاهی وارلیق مادده‌دن کاناردا قالیر و اؤزو حرکت‌سیز قالاراق بوتون دونیانی فایدالی حرکته گتیریر.ارسطو آللاهی بوتون وارلیق‌لارین اینکیشافینین سونونجو سببی،ان یوکسک مقصدی ساییر و بونو " ائنتئلئهییا " آدلاندیریردی. عومومی ایله تک‌ین آراسیندا اولان نیسبتی مساله‌سینه ایسه ارسطو توخونموردو. منطیقفورمال منطیقین اینکیشافیندا خوصوصی‌له نتیجه‌لر نظریییهسینین (سیللوگیزم) ایشلنمه‌سینده ارسطونون بؤیوک خیدمتی واردیر. کوسمولوگییاکوسمولوگییا ساحه‌سی‌نده ارسطو گئوسئنتریزم نظریییهسینین طرفداری ایدی. اونون کوسمولوژی فیکیرلرینی سونرادان پتولومئی اینکیشاف ائتدیرمیشدیر. سونرالار بو نظریییه خریستیان کیلسه‌سی طرفیندن احکام لاشدیریلمیش‌دیر. بیولوگییاارسطو اؤز تدقیقات‌لاریندا بیولوگییا یا دا یئر آییرمیش‌دیر. او، 500-دن آرتیق حئیوان نؤوعونو تصویر ائدیب اون‌لارین تصنیفاتینا جهد گؤسترمیش‌دیر. ارسطوا گؤره حیاتین مادده‌سی ووجود، فورماسی ایسه روح‌دور. اؤز سیستماتیکاسیندا او، حئیوان‌لاری 3 قروپا بؤلموش‌دور- اینسان، بیتکی و حئیوان. ارسطو ائستئتیکانین تاریخینده اینجه‌صنعته گئرچکلیگی عکس ائتدیرن ساحه‌کیمی یاناشمیشدیر. بو ساحه‌ده او اؤز موعللیمی‌نین-پلاتون اون اثرینی ("ایدئیالار ایدئیاسی" اثرینی) تنقید ائتمیشدیر. اونون فیکرینجه بۇ ایدئیا حقیقی حیات‌لا علاقه سیزدیر. اونون فیکرینجه ائتیکا مساله‌لری اینسان‌لارین ایجتیماعی وضعیت‌لری ایله سیخ علاقه‌ده باخیلمالی‌دیر. اینسانی دهیهرلراو، حساب ائدیردی کی، سخاوت یالنیز آزاد اینسانا عایید بیر خوصوصیت‌دیر. قول‌لار هئچ زامان سخاوت‌لی اولا بیلمزلر، اونلار پوزغون‌دورلار. ارسطو قولو آغاسی‌نین "دانیشان آلت"ای سیماسی‌ندا گؤروردو. بونا گؤره‌ده ارسطونون ایجتیماعی-سیاسی و فلسفی گؤروش‌لری اونون "ان موکممل سیستم" سایدیغی قولدارلیقین مؤحکملنمه‌سینه یؤنلمیش‌دی. ارسطو فلسفه‌سی بشریتین ایجتیماعی فیکری‌نین سوْنراکی اینکیشافینا چوخ جیدی تاثیر گؤسترمیش‌دیر. اونون تعلیمی ایکی ایستیقامت‌ده- میستیک ایدئالیزم و دیگر طرف‌دن ماتئریالیست فلسفی فیکرین اینکیشافی اۆچون معنوی قیدا منبعیی اوْلموشدور. ارسطو قرب فلسفه‌سینین اینکیشافی ایله یاناشی شرق و آذربایجان فلسفه‌سین ده چوخ جیدی تاثیری اوْلموشدور. قایناق‌لار
|
||||||||||||||||||||||||