|
ابن بطوطه
ابن بطوطه (تام آدی: أبو عبدالله محمد ابن عبدالله اللواتي الطنجي ابن بطوطة) (دوْغوم. ۲۴ شوبات ۱۳۰۴، طنجه، مراکش – اؤلۆم. ۱۳۶۹، فاس، مراکش)، اوْرتا چاغین ان بؤیۆک سیّاحی «تُحْفَةُ النُّظّار في غَرائِبِ الْأَمْصار وَعَجائِبِ الْأَسْفار» تانینان سیاحتنامه‌نین یازاری‌دیر. منسوب اوْلدوغو بربر یا آمازیغی قبیله‌سی بربر اصالت‌لی اوْلوب بئرکا'دان طنجه‌یه کؤچمۆشدولر. مالکی مذهبینه منسوبدور. ابن بطوطه، ۱۳۲۵'ده مکه‌یه حج سفرینه گئدن زنگین، فاس‌لی بیر مۆسلمان‌دی. بو اثنادا یاشادیغی ماجرالار اوْنو داها اوزاقلارا یوْلجولوق ائتمه‌گه چکدی. ابن بطوطه، آوروپالیلارین چوْخ آز تانیدیغی آفریقا، اوْرتا دوْغو (خاورمیانه) و اوزاق دوْغو'یا (شرق دور) جسور مسافرت‌لر ائتدی. ابن بطوطه عرب دیلیندن علاوه تۆرکجه، فارسجا دیللرینی بیلیردی و اوْرتا دوْغو و اوزاق دوْغو سفرلرینده تۆرکجه ایله فارسجانی قوللانیردی. مکه‌یه حج سیاحتی  ۱۳۲۵ ایلینده ۲۰ یاشیندایکن حج سفرینه گئتمه‌گه قرار وئردی. قوزئی آفریقا ساحل لریندن توْپراق (قارا) یوْلو ایله قاهره'یه گئتدی. داها سوْنرا نیل ساحلیندن یوخاری چیخاراق قیزیل دنیزی (دریای احمر) آشیب مکه‌یه چاتماق ایسته‌سه ده، یوخاری نیل بؤلگه‌سینده‌کی قبیله‌لرین بو سیرادا عصیان حالیندا اولمالاری ندن ایله قاهره'یه گئری دؤنمک زوْروندا قالدی. بو سیرادا قارشیلاشدیغی بیر فالچی اوْنا سوریه'نی گؤرمه‌دن حج'ه گئتمه‌یه‌جگینی فال آچدی. بونون اۆزرینه شام'ا دوْغرو یوْلا چیخدی و رمضانی اوْرادا گئچیردی. شام یوْلجولوغو سیراسیندا قودس، بیت اللحم و الخلیل کیمی قوتسال (مقدس) شهرلری زیارت ائتدی. مدینه اۆزریندن مکه‌یه واراراق حاجی اولدو. آنجاق دؤنۆش یوْلوندا مسافرت‌لرینی سۆردورمه‌گه تصمیم توتدو. بیر کروانا قاتیلاراق بین‌النهرین سینیرینا دوْغرو یوْل آلدی و نجف'ده علی'نین مزارینی زیارت ائتدی. بوردان بصره یوْلو ایلا ایصفاهانا گئتدی. بوندان یاخلاشیق اوْن ایل سوْنرا ایصفاهان تئیمورلنک طرفیندن یئرله بیر ائدیله‌جکدی. داها سوْنرا شیرازا و هوْلاکوخان طرفیندن یاغمالانمیش اوْلان بغدادا گئتدی. بورادا سوْن ایلخان‌لی حؤکۆمداری ابو سعید ایله تانیشدی و اوْنون کروانییلا بیر سۆره یوْل آلدیق‌دان سوْنرا تبریز'ه گئتدی. تبریز، موْغول حمله‌لرینه قارشی قوْیمایاراق اوْنلارا قاپیلارینی آچدیغی اۆچۆن بؤلگه‌ده ییخیلمادان قالمیش تک بؤیۆک شهر ایدی. ایپک یوْلو اۆزرینده ده یئر آلدیغیندان بؤلگه‌نین اؤنم‌لی بیر تیجارت مرکزی اوْلموشدو. داها سوْنرا ایکینجی دفعه حاجی اوْلماق اۆچۆن مکه‌یه دؤندو. مکه‌ده بیر ایل قالاراق ایکینجی بؤیۆک یولجولوغونا حاضیرلاندی. آفریقا ساحل‌لری بوْیونجا بو سفر دوْغو آفریقا ساحل‌لریندن گونئیه ایندی. ایلک دوراغی اوْلان عدن'ده هیند اوْقیانوسو اۆزریندن عرب یاریم آداسی'نا گلن مال‌لارلا تیجارته گیرمه‌گه و بیر ثیروت صاحیبی اوْلماغا قرار وئردی. آنجاق بو پلانینی اویغولاماغا قوْیمادان اؤنجه ۱۳۳۱ ایلینین باهارین‌دا سوْن بیر ماجرایا گیرمه‌گه تصمیم توتدو . داها دا گونئیه گئده‌رک اتیوپی، موگادیشو، مومباسا، زنگباردا بیرَر هفته قالدی. موسون یئل‌لرینین دؤنمه‌سیله گمیسی عرب یاریم آداسی'نا گئری دؤندو. بورادا یئرلَشیک حایاتا گئچمه‌دن اؤنجه، سوْن بیر سیاحته چیخماغا قرار وئردی و عمان و هومز بوغازی'نی گؤرمک اۆچۆن تکرار یوْلا چیخدی. بو گۆنون جوغرافی دورومونو اساس توتساق، ابن بطوطه ۴۴ اؤلکه‌نی زیارت ائتدی و توْپلام ۱۱۷٬۵۰۰ کیلومتر یوْل گئتدی. ابن بطوطه هند، چین، مالدیو، ایران، افغانیستان، اوْرتا آسیا، بیزانس، ایسپانیا، بالکان‌لار و .... گزدیکدن سوْنرا، ۱۳۶۹ مغرب‌ده دونیادان گئتدی.  قایناقلارآنادوْلو تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«İbn Battuta»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۰ مرداد ۱۳۹۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر). |
||||||||||||||
