รัฐบรรณาการ

ส่วนหนึ่งของชุดการเมือง
ระบอบการปกครอง พื้นฐาน
รายชื่อระบอบการปกครอง รายชื่อประเทศตามระบอบการปกครอง
บ่อเกิดอำนาจ ประชาธิปไตย อำนาจของคนส่วนใหญ่ การจับสลาก โดยตรง แบบสังคมนิยม มีผู้แทน สังคมนิยม เสรีนิยม อื่น ๆ คณาธิปไตย อำนาจของคนส่วนน้อย การปกครองโดยพรรคการเมือง กึ่งประชาธิปไตย คตินิยมนักวิชาการ โจราธิปไตย ตุลาการธิปไตย เทวาธิปไตย ธรรมาธิปไตย พฤฒาธิปไตย วิชญาธิปไตย เศรษฐยาธิปไตย เสนาธิปไตย อภิชนาธิปไตย อัตตาธิปไตย อำนาจของผู้เดียว ทรราช เผด็จการทหาร ระบบใช้อำนาจเด็ดขาด ระบอบเผด็จการ อนาธิปไตย อำนาจไม่เป็นของผู้ใด ลัทธิอนาธิปไตย สังคมไร้รัฐ สมาคมอิสระ
อุดมการณ์อำนาจ กษัตริย์นิยม กับ สาธารณรัฐนิยม อุดมการณ์ทางสังคมการเมือง นิตินิยม ระบบกึ่งประธานาธิบดี ระบบคณะกรรมการ ระบบประธานาธิบดี รัฐคอมมิวนิสต์ รัฐสังคมนิยม ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ สมบูรณาญาสิทธิราชย์ สาธารณรัฐระบบรัฐสภา ลัทธิอำนาจนิยม กับ อิสรนิยม อุดมการณ์ทางเศรษฐกิจสังคม คตินิยมการกระจาย ระบบเจ้าขุนมูลนาย ระบบใช้อำนาจเด็ดขาด ระบบรวบอำนาจเบ็ดเสร็จ ลัทธิคอมมิวนิสต์ ลัทธิชนเผ่า ลัทธิฟาสซิสต์ ลัทธิอาณานิคม สังคมนิยม อนาธิปไตย ฆราวาสนิยม ศาสนานิยม รัฐโลกวิสัย รัฐอเทวนิยม ศาสนาประจำชาติ ท้องถิ่น กับ โลก อุดมการณ์ทางภูมิวัฒนธรรม ชาตินิยม นครรัฐ รัฐบาลโลก รัฐประชาชาติ โลกนิยม สากลนิยม องค์การระหว่างประเทศ
โครงสร้างอำนาจ คตินิยมรัฐเดี่ยว จักรวรรดิ พรินซิพาลิตี รัฐเดี่ยว รัฐผู้รับอุปถัมภ์ กษัตริย์หุ่นเชิด เขตอุปราช ดินแดนในภาวะพึ่งพิง ประเทศในเครือจักรภพ รัฐบรรณาการ เมืองขึ้น รัฐกันชน รัฐในอารักขา รัฐบริวาร รัฐสมทบ รัฐหุ่นเชิด อาณานิคมปกครองตนเอง ระบอบสหพันธรัฐ การมอบอำนาจปกครอง สมาพันธรัฐ สหพันธรัฐ สหภาพเหนือชาติ อภิรัฐ ความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ประเทศด้อยอำนาจ ประเทศอำนาจนำภูมิภาค ประเทศอำนาจปานกลาง มหาอำนาจ อภิมหาอำนาจ
เกี่ยวข้องกับ การทําให้เป็นประชาธิปไตย การแบ่งเขตการปกครอง การเปลี่ยนผ่านสู่ระบอบประชาธิปไตย การถดถอยของประชาธิปไตย ดัชนีประชาธิปไตย ระบอบการปกครองลูกผสม
สถานีย่อยการเมือง
ด ค ก

รัฐบรรณาการ (อังกฤษ: tributary state) คือ รัฐก่อนสมัยใหม่ที่มีความสัมพันธ์ในเชิงอ่อนน้อมต่อรัฐที่มีอำนาจมากกว่าผ่านการส่งสัญลักษณ์ในการยอมรับอำนาจ หรือเครื่องราชบรรณาการเป็นประจำต่อรัฐผู้เหนือกว่า (หรือ suzerain)^[1] สัญลักษณ์ในการยอมรับอำนาจมักอยู่ในรูปแบบการส่งมอบสิ่งมีค่า เช่น ทองคำ, ผลผลิต หรือทาส ดังนั้นอาจมองได้ว่าการถวายเครื่องราชบรรณาการนั้นไม่ต่างจากการจ่ายค่าคุ้มครอง แต่บางกรณีก็อาจเป็นเพียงการกระทำเชิงสัญลักษณ์เช่นกัน กล่าวคือ มีเพียงสัญลักษณ์ในการยอมรับอำนาจเท่านั้นที่ถูกส่งมอบ เช่น ต้นไม้เงินต้นไม้ทอง ซึ่งเหล่าผู้ปกครองคาบสมุทรมลายูใช้ถวายแด่กษัตริย์แห่งสยาม หรือเครื่องราชบรรณาการแห่งเหยี่ยวมอลตา ซึ่งแกรนด์มาสเตอร์แห่งคณะอัศวินบริบาลส่งต่ออุปราชแห่งซิซิลีเป็นประจำทุกปีเพื่อแลกกับการปกครองมอลตา ผู้ปกครองรัฐบรรณาการอาจจำเป็นต้องไปเยือนถึงราชสำนักของฝ่ายผู้ครอบงำเพื่อแสดงการสวามิภักดิ์ให้เป็นที่ประจักษ์ด้วย

ผู้สืบทอดของฝ่ายผู้ครอบงำในระบบรัฐบรรณาการมักอ้างว่า ความสัมพันธ์เชิงบรรณาการควรได้รับการตีความว่าเป็นการยอมรับอำนาจอธิปไตยของฝ่ายผู้ครอบงำตามนิยามสมัยใหม่ ในขณะที่ฝ่ายรัฐบรรณาการในอดีตจะปฏิเสธว่า ไม่มีการถ่ายโอนอำนาจอธิปไตยใดๆ เกิดขึ้น

ระบบบรรณาการอย่างเป็นทางการถูกสร้างขึ้นในเอเชียตะวันออก โดยมีรัฐและดินแดนต่างๆ ในเอเชียตะวันออก เอเชียกลาง และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้เข้ามาเป็นรัฐบรรณาการของราชวงศ์จีนในยุคต่างๆ^[2][3] จักรพรรดิจีนในประวัติศาสตร์มองว่าตนเป็นจักรพรรดิของเขตอารยะของโลกทั้งหมด จักรพรรดิไม่สามารถมีความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเท่าเทียมกับผู้มีอำนาจอื่นใดได้ ดังนั้นจีนจึงตีความความสัมพันธ์ทางการทูตทั้งหมดในภูมิภาคว่าเป็นการถวายบรรณาการ การดูถูกเหยียดหยามอุดมการณ์ของรัฐของลัทธิขงจื๊อในเรื่องการค้า และความเชื่อที่ว่าอารยธรรมจีนไม่ต้องการผลิตภัณฑ์หรือเทคโนโลยีจากภายนอก ทำให้การค้าใดที่ได้รับอนุญาตก็ถูกตีความว่าเป็นเครื่องบรรณาการไปด้วย คณะทูตและผู้แทนทางการค้าจากภูมิภาคที่ไม่ใช่จีนได้รับการตีความในบันทึกของจีนว่าเป็นการถวายบรรณาการโดยไม่คำนึงถึงเจตนาของดินแดนเหล่านั้น ภายใต้แนวคิดนี้ สินค้าที่จีนได้รับถือว่าเป็นเครื่องราชบรรณาการ ในขณะที่สินค้าที่ผู้มาเยือนได้รับนั้นถูกตีความว่าเป็นของขวัญที่จักรพรรดิมีพระกรุณาพระราชทานให้กับรัฐบรรณาการอันห่างไกลของพระองค์

ในอัลอันดะลุส ราชวงศ์นาสริดเชื้อสายมัวร์แห่งสุดท้ายที่เหลืออยู่ในอาณาจักรกรานาดาได้ถวายบรรณาการให้แก่อาณาจักรคาสตีล (ปัจจุบันคือ ประเทศสเปน) รัฐบรรณาการซึ่งมักอยู่ในบริเวณโดยรอบของจักรวรรดิออตโตมันตกอยู่ภายใต้การปกครองของออตโตมันในหลากหลายรูปแบบ บางรัฐได้รับอนุญาตให้เลือกผู้นำของตนเอง ในขณะที่บางรัฐถวายบรรณาการเพื่อดินแดนของตน ในระบบอาณานิคมตะวันตก รัฐที่ไม่ใช่ตะวันตกในบางครั้งจะถูกรวมเข้ากับจักรวรรดิในยุโรปในฐานะรัฐในอารักขา

บรรดาบารังไกในฟิลิปปินส์ตกเป็นเมืองขึ้นของจักรวรรดิสเปนตั้งแต่ปลายศตวรรษที่ 16 จนกระทั่งหมู่เกาะนี้ตกอยู่ภายใต้การปกครองของสหรัฐอเมริกาในปี พ.ศ. 2441 สิทธิในการปกครองของเหล่าดาตูได้รับการยอมรับโดยพระเจ้าเฟลิเปที่ 2 แห่งสเปน เมื่อวันที่ 11 มิถุนายน ค.ศ. 1594 ภายใต้เงื่อนไขที่ต้องถวายบรรณาการแก่ราชวงศ์สเปน^[a]

• ต้นไม้เงินต้นไม้ทอง
• รัฐผู้รับอุปถัมภ์
• จักรพรรดิในบ้าน กษัตริย์นอกบ้าน
• มณฑล (แบบจำลองทางรัฐศาสตร์)
• รัฐหุ่นเชิด
• รัฐบริวาร
• เขตอิทธิพล
• Suzerainty
• เครื่องราชบรรณาการ
• เมืองขึ้น

a. ^ กษัตริย์ยังได้มีพระราชโองการอีกว่า ชาวพื้นเมืองควรแสดงความเคารพต่อขุนนางเหล่านี้เช่นเดียวกับการแสดงความเคารพต่อเจ้าเมืองท้องถิ่นในสมัยก่อนเป็นเมืองขึ้น โดยต้องไม่กระทบต่อตัวกษัตริย์หรือ encomenderos (ผู้ปกครองดินแดนในอาณัติ) พระราชกฤษฎีกา (Recapilación de leyes ในภาษาสเปน)^[4] ระบุว่า

No es justo, que los Indios Principales de Filipinas sean de peor condición, después de haberse convertido, ántes de les debe hacer tratamiento, que los aficione, y mantenga en felicidad, para que con los bienes espirituales, que Dios les ha comunicado llamándolos a su verdadero conocimiento, se junten los temporales, y vivan con gusto y conveniencia. Por lo qua mandamos a los Gobernadores de aquellas Islas, que les hagan buen tratamiento, y encomienden en nuestro nombre el gobierno de los Indios, de que eran Señores, y en todo lo demás procuren, que justamente se aprovechen haciéndoles los Indios algún reconocimiento en la forma que corría el tiempo de su Gentilidad, con que esto sin perjuicio de los tributos, que á Nos han de pagar, ni de lo que á sus Encomenderos.

แปลเป็นภาษาอังกฤษ^[5]ได้ว่า

"It is not right that the Indian Principales of the Philippines be in a worse condition after conversion; rather they should have such treatment that would gain their affection and keep them loyal, so that with the spiritual blessings that God has communicated to them by calling them to his true knowledge, the temporal blessings may be added, and they may live contentedly and comfortably. Therefore, we order the governors of those islands to show them good treatment and entrust them, in our name, with the government of the Indians, of whom they were formerly Lords. In all else the governors shall see that the Principales are benefited justly, and the Indians shall pay them something as a recognition, as they did during the period of their paganism, provided it be without prejudice to the tributes that are to be paid us, or prejudicial to that which pertains to their Encomenderos."