|
Нью-Дели, Жаңа Дели (хинди नई दिल्ली, Наи-Дилли; шығ.-пандж. ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ағылш. New Delhi) — Азиядағы қала, Үндістанның астанасы және ең ірі қалаларының бірі. Ол солтүстік Үндістандағы Дели қаласының ауданы саналады. Халық саны шамамен 320 мың адам.
Тарихы
1757 жылдан 1911 жылға дейін Британдық Үндістанның астанасы Калькутта болды. Бірақ сонымен бірге Дели Ежелгі және ортағасырлық Үндістанның бірнеше империяларының, әсіресе Моңғол империясының саяси және қаржылық орталығы ретінде қызмет етті. 1900 жылдардың басында ағылшын әкімшілігіне Үнді империясының астанасын Калькуттадан Делиге көшіру туралы ұсыныс жасалды. Үндістанның шығыс жағалауында орналасқан Калькуттадан айырмашылығы, Дели Солтүстік Үндістанда орналасқан және Британдық Үндістан үкіметі Делиден елді басқару оңайырақ болады деп есептеді. 1911 жылы 12 желтоқсанда Үндістанның сол кездегі императоры Джордж V Британдық Үндістанның астанасы Делиге көшірілетінін жариялады.
1947 жылы Үндістан тәуелсіздік алғаннан кейін Нью-Дели Үндістан үкіметі тағайындаған мэр басқаратын шектеулі автономиялық аймаққа айналды.
1991 жылғы Үндістан Конституциясына енгізілген 69-шы түзету «Делидің ұлттық астанасы» деп жариялайды.
Климаты
Жаңа Дели климаты
| Көрсеткіш
|
қаңтар
|
ақпан
|
наурыз
|
Сәуір
|
мамыр
|
маусым
|
шілде
|
тамыз
|
Сен.
|
қазан
|
қараша
|
желтоқсан
|
Жыл
|
| Абсолютті максимум, °C
|
30,0
|
34,1
|
41,7
|
43,7
|
49,9
|
47,9
|
43,5
|
42,0
|
39,0
|
38,3
|
36,1
|
33,0
|
49,9
|
| Орташа максимум, °C
|
20,6
|
24,1
|
29,9
|
36,5
|
39,4
|
38,7
|
35,3
|
34,0
|
34,1
|
32,7
|
28,0
|
22,7
|
31,3
|
| Орташа температура, °C
|
13,8
|
17,2
|
22,7
|
28,9
|
32,6
|
33,3
|
31,3
|
30,2
|
29,4
|
25,7
|
20,1
|
15,2
|
25,0
|
| Орташа минимум, °C
|
7,5
|
10,5
|
15,6
|
21,2
|
25,7
|
27,7
|
27,3
|
26,6
|
24,9
|
19,2
|
12,9
|
8,4
|
19,0
|
| Абсолютті минимум, °C
|
0,0
|
2,0
|
5,0
|
12,2
|
15,7
|
19,6
|
20,3
|
21,0
|
17,2
|
11,1
|
5,0
|
0,0
|
0,0
|
| Жауын-шашын мөлшері, мм
|
20
|
24
|
16
|
13
|
36
|
85
|
187
|
235
|
131
|
14
|
6
|
12
|
778
|
Бауырлас қалалар
Дереккөздер
Сілтемелер
   |
|---|
| | |
| Солтүстік және Орталық Азия | Оңтүстік Азия | Оңтүстік-Шығыс Азия | Батыс және Оңтүстік-Батыс Азия | |
• Астана, Қазақстан*
• Ашхабад, Түрікменстан
• Бішкек, Қырғызстан
• Душанбе, Тәжікстан
• Мәскеу, Ресей*
• Ташкент, Өзбекстан
Шығыс Азия
• Бейжің, Қытай
• Гонконг, Гонконг, (Қытай)
• Макао, Макао, (Қытай)
• Пхеньян, Солтүстік Корея
• Сеул, Корея Республикасы
• Тайбэй, Тайвань
• Токио, Жапония
• Ұланбатыр, Моңғолия
|
• Дакка, Бангладеш
• Диего-Гарсия, ҮМБТ, (Ұлыбритания)
• Исламабад, Пәкістан
• Кабул, Ауғанстан
• Катманду, Непал
• Мале, Мальдивтер
• Нью-Дели, Үндістан
• Тхимпху, Бутан
• Шри-Джаяварденепура-Котте, Шри-Ланка
|
• Бандар-Сери-Бегаван, Бруней
• Бангкок, Тайланд
• Вьентьян, Лаос
• Джакарта, Индонезия*
• Дили, Шығыс Тимор
• Куала-Лумпур, Малайзия
• Манила, Филиппин
• Нейпьидо, Мьянма
• Пномпень, Камбоджа
• Сингапур, Сингапур
• Уэст-Айленд, Кокос аралдары, (Аустралия)
• Флайинг-Фиш-Коув, Кристмас аралы, (Аустралия)
• Ханой, Вьетнам
|
• Абу-Даби, БАӘ
• Амман, Иордания
• Анкара, Түркия*
• Бағдат, Ирак
• Баку, Әзербайжан
• Бейрут, Ливан
• Дамаск, Сирия
• Доһа, Қатар
• Ереван, Армения
• Иерусалим, Израиль †
• Каир, Мысыр*
• Манама, Бахрейн
• Маскат, Оман
|
• Никосия, Кипр*
• Рамалла, Палестина †
• Сана, Йемен*
• Солтүстік Никосия, Солтүстік Кипр
• Степанакерт, Таулы Қарабақ Республикасы
• Сухум, Абхазия
• Тбилиси, Грузия
• Тегеран, Иран
• Цхинвал, Оңтүстік Осетия
• Эль-Кувейт, Кувейт
• Эпископи, Акротири мен Декелия, (Ұлыбритания)
• Эр-Рияд, Сауд Арабиясы
|
| | *Трансқұрлықтық мемлекеттер.
† Иерусалим қаласы Израильдың да, Палестинаның да астанасы болып табылады. Тель-Авив — Израильдың халықаралық түрде мойындалған астанасы;
Рамалла Палестина автономиясының әкімшілік орны болып табылады. |
|
|
