X-SAMPA

X-SAMPA pe Extended SAM Phonetic Alphabet (X-SAMPA) ("Lizherenneg fonetik SAM ledanaet") a zo ur sistem evit gallout kas da-benn treuzskrivadennoù fonetik pe fonologek gant lizherennoù boutin al lizherenneg latin hep lizherennoù pe sinoù diakritek ispsial, da lâret eo oc'h ober gant an arouezennoù 7-bit an ASCII hepken.

Diorroet e oa bet e 1995 diwar ar sistem SAMPA kent gant John C. Wells, kelenner war ar fonetik e University of London, unan eus skolioù-meur Londrez. Pal pennañ X-SAMPA a oa unvaniñ an holl sistemoù SAMPA implijet evit treuzskrivañ bep ur yezh disheñvel a-benn krouiñ ur sistem unvan gouset da vezañ implijet evit treuzskrivañ sonioù holl yezhoù ar bed, kevatal ouzh al lizherenneg fonetik etrebroadel (LFE).

Amañ e vez kavet roll an holl arouezennoù renket hervez urzh al lizherenneg gant bep o c'hevatalder hervez al LFE.

• Kevatal eo talvoudegezh abn holl arouezennoù al LFE ha re X-SAMPA.
• Gant X-SAMPA e vez implijet an arouzenn "\" evit krouiñ arouzennoù nevez, d.s. O a ra dave d'ur son disheñvel diouzh O\ hep liamm ebet kenetreze o-daou.
• Hervez reolennoù X-SAMPA e vez skrivet ar sinoù diakritek diouzhtu war-lerc'h an arouezenn ma'z int stag oute etreget ar re-mañ: ~ (friadur; = (kensonenn silabennek) ha; ` (kensonenn tro-gil pe vogalenn rotek), stag ar re-mañ ouzh an arouezenn ma reont dave outi gant an arouezenn-liammañ ispisial _.
• Gant X-SAMPA e vez implijet an hevelep arouezenn _ evit liammañ div elfenn ur gensonenn kendistaget.
• Implijet e vez an niveroù _1 - _6 evit merkañ buan-ha-buan tonennoù resis kavet e yezhoù resis.

X-SAMPA	LFE	LFE (skeudenn)	Deskrivadur	Skouerioù
a	a		Vogalenn digor a-raok plaen	Galleg dame [dam], Spagnoleg padre ["paD4e]
b	b		Kensonenn diweuz dre serriñ mouezhiet	Saozneg bed [bEd], Galleg bon [bO~]
b_<	ɓ		Kensonenn diweuz dre entarzhañ mouezhiet	Sindeg ɓarʊ [b_<arU]
c	c		Kensonenn staon dre serriñ divouezh	Hungareg latyak ["lAcAk]
d	d		Kensonenn kevig dre serriñ mouezhiet	Saozneg dig [dIg], Galleg doigt [dwa]
d`	ɖ		Kensonenn tro-gil dre serriñ mouezhiet	Svedeg hord [hu:d`]
d_<	ɗ		Kensonenn kevig dre entarzhañ mouezhiet	Sindeg ɗarʊ [d_<arU]
e	e		Vogalenn damserr a-raok plaen	Galleg ses [se]
f	f		Kensonenn gweuz-dent dre daravat divouezh	Saozneg five [faIv], Galleg femme [fam]
g	ɡ		Kensonenn drekstaon dre serriñ mouezhiet	Saozneg game [geIm], Galleg longue [lO~g]
g_<	ɠ		Kensonenn drekstaon dre entarzhañ mouezhiet	Sindeg ɠəro [g_<@ro]
h	h		Kensonenn troc'h-avel dre daravat divouezh	Saozneg house [haUs]
h\	ɦ		Kensonenn troc'h-avel dre daravat mouezhiet	Tchekeg hrad [h\rat]
i	i		Vogalenn serr a-raok plaen	Saozneg be [bi:], Galleg oui [wi], Spagnoleg si [si]
j	j		Kensonenn staon dre dostaat	Saozneg yes [jEs], Galleg yeux [j2]
j\	ʝ		Kensonenn staon dre daravat mouezhiet	Gresianeg γειά [j\a]
k	k		Kensonenn drekstaon dre serriñ divouezh	Saozneg scat [sk{t], Spagnoleg carro ["kar:o]
l	l		Kensonenn kevig a-gostez dre dostaat	Saozneg lay [leI], Galleg mal [mal]
l`	ɭ		Kensonenn tro-gil a-gostez dre dostaat	Svedeg Svealand sorl [so:l`]
l\	ɺ		Kensonenn kevig a-gostez dre stlakat	Japaneg fonem /r/
m	m		Kensonenn diweuz dre fri mouezhiet	Saozneg mouse [maUs], Galleg homme [Om]
n	n		Kensonenn kevig dre fri mouezhiet	Saozneg nap [n{p], Galleg non [nO~]
n`	ɳ		Kensonenn tro-gil dre fri mouezhiet	Svedeg hörn [h2:n`]
o	o		Vogalenn damserr a-dreñv ront	Galleg gros [gRo]
p	p		Kensonenn diweuz dre serriñ divouezh	Saozneg speak [spik], Galleg pose [poz], Spagnoleg perro ["per:o]
p\	ɸ		Kensonenn diweuz dre daravat divouezh	Japaneg fuku [p\M_0kM]
q	q		Kensonenn dre serriñ huged divouezh	Arabeg qasbah ["qQs_Gba]
r	r		Kensonenn kevig dre froumal	Spagnoleg perro ["per:o]
r`	ɽ		Kensonenn tro-gil dre stlakat
r\	ɹ		Kensonenn kevig dre dostaat	Saozneg red [r\Ed]
r\`	ɻ		Kensonenn tro-gil dre dostaat	Malayalam വഴി ["v6r\`i]
s	s		Kensonenn kevig dre daravat divouezh	Saozneg seem [si:m], Galleg session [se"sjO~]
s`	ʂ		Kensonenn tro-gil dre daravat divouezh	Svedeg mars [mas`]
s\	ɕ		Kensonenn kevig-staon dre daravat divouezh	Poloneg świerszcz [s\v'erStS]
t	t		Kensonenn kevig dre serriñ divouezh	Saozneg stew [stju:], Galleg raté [Ra"te], Spagnoleg tuyo ["tujo]
t`	ʈ		Kensonenn tro-gil dre serriñ divouezh	Svedeg mört [m2t`]
u	u		Vogalenn serr a-dreñv ront	Saozneg boom [bu:m], Spagnoleg su [su]
v	v		Kensonenn gweuz-dent dre daravat mouezhiet	Saozneg vest [vEst], Galleg voix [vwa]
v\ (pe P)	ʋ		Kensonenn gweuz-dent dre dostaat	Izelvroeg west [v\Est]/[PEst]
w	w		Kensonenn gweuz-drekstaon dre dostaat mouezhiet	Saozneg west [wEst], Galleg oui [wi]
x	x		Kensonenn drekstaon dre daravat divouezh	Alamaneg Loch, Dach; Spagnoleg caja, gestión
x\	ɧ		Kensonenn staon-drekstaon dre daravat divouezh	Svedeg sjal [x\A:l]
y	y		Vogalenn serr a-raok ront	Galleg tu [ty] Alamaneg über ["y:b6]
z	z		Kensonenn kevig dre daravat mouezhiet	Saozneg zoo [zu:], Galleg azote [a"zOt]
z`	ʐ		Kensonenn tro-gil dre daravat mouezhiet	Mandarineg rang [z`aN]
z\	ʑ		Kensonenn kevig-staon dre daravat mouezhiet	Poloneg źrebak ["z\rEbak]

X-SAMPA	LFE	LFE (skeudenn)	Deskrivadur	Skouerioù
A	ɑ		Vogalenn digor a-dreñv plaen	Saozneg father ["fA:D@(r\)] (RP and Gen.Am.)
B	β		Kensonenn diweuz dre daravat mouezhiet	Spagnoleg lavar [la"Ba4]
B\	ʙ		Kensonenn diweuz dre froumal	Bamilekeg [àʙɨ́ ́] 'ludu'
C	ç		Kensonenn staon dre daravat divouezh	Alamaneg ich [IC], Saozneg human ["Cjum@n] (broad transcription uses [hj-])
D	ð		Kensonenn dent dre daravat mouezhiet	Saozneg then [DEn]
E	ɛ		Vogalenn damzigor a-raok plaen	Galleg même [mEm], Saozneg met [mEt] (RP and Gen.Am.)
F	ɱ		Kensonenn gweuz-dent dre fri mouezhiet	Saozneg emphasis ["EFf@sIs] (pa gomzer buan)
G	ɣ		Kensonenn drekstaon dre daravat mouezhiet	Gresianeg γωνία [Go"nia], Daneg vælge ["vElG@]
G\	ɢ		Kensonenn huged dre serriñ mouezhiet	Inuktitut nirivvik [niG\ivvik]
G\_<	ʛ		Kensonenn huged dre entarzhañ mouezhiet	Mameg ʛa [G\_<a]
H	ɥ		Kensonenn gweuz-staon dre dostaat	Galleg huit [Hit]
H\	ʜ		Kensonenn ankoue dre daravat divouezh
I	ɪ		Vogalenn beuzserr tost a-raok plaen	Saozneg kit [kIt]
I\	Ɨ		vogalenn greiz serr plaen laosk arouezenn ebet el LFE	Poloneg ryba [rI\bA]
J	ɲ		Kensonenn staon dre fri mouezhiet	Spagnoleg año ["aJo]
J\	ɟ		Kensonenn staon dre serriñ mouezhiet	Hungareg egy [EJ\]
J\_<	ʄ		Kensonenn staon dre entarzhañ mouezhiet	Sindeg ʄaro [J\_<aro]
K	ɬ		Kensonenn kevig a-gostez dre daravat divouezh	Kembraeg llaw [KaU]
K\	ɮ		Kensonenn kevig a-gostez dre daravat mouezhiet	Zouloueg dlala [ˈɮaːla] 'c'hoari'
L	ʎ		Kensonenn staon a-gostez dre dostaat	Italianeg famiglia [fa"miLa], Spagnoleg Spagn (unvan) llamar [La"mar]
L\	ʟ		Kensonenn huged a-gostez dre dostaat	Melpaeg [paʟa] 'kael'
M	ɯ		Vogalenn serr a-dreñv plaen	Gouezeleg Skos caol [kɯːl] 'reut'
M\	ɰ		Kensonenn drekstaon dre dostaat	Spagnoleg fuego ["fweM\o]
N	ŋ		Kensonenn drekstaon dre fri mouezhiet	Saozneg thing [TIN]
N\	ɴ		Kensonenn huged dre fri mouezhiet	Japaneg san [saN\]
O	ɔ		Vogalenn damzigor a-dreñv ront	Galleg sort {{IPA|[sɔʀ] 'tonkadur'
O\	ʘ		Klik diweuz	ǂhõã
P (pe v\)	ʋ		Kensonenn gweuz-dent dre dostaat	Izelvroeg west [PEst]/[v\Est]
Q	ɒ		Vogalenn digor a-dreñv ront	Hungareg magyar {{IPA|[mɒɟɒr] 'hungareg'
R	ʁ		Kensonenn huged dre daravat mouezhiet	Alamaneg rein [RaIn]
R\	ʀ		Kensonenn huged dre froumal	Galleg roi [R\wa]
S	ʃ		Kensonenn drekkevig dre daravat divouezh	Saozneg ship [SIp]
T	θ		Kensonenn dent dre daravat divouezh	Saozneg thin [TIn]
U	ʊ		Vogalenn beuzserr tost a-dreñv	Saozneg foot [fUt]
U\	ʊ̵		vogalenn greiz serr ront laosk, arouezenn ebet el LFE
V	ʌ		Vogalenn damzigor a-dreñv plaen	RP Saozneg strut [str\Vt]
W	ʍ		Kensonenn gweuz-drekstaon dre dostaat divouezh	Saozneg Skos when [WEn]
X	χ		Kensonenn huged dre daravat divouezh	Klallameg sχaʔqʷaʔ [sXa?q_wa?]
X\	ħ		Kensonenn gourlañchenn dre daravat divouezh	Arabeg <ح>ha’ [X\A:]
Y	ʏ		Vogalenn beuzserr tost a-raok ront	Alamaneg hübsch [hYpS]
Z	ʒ		Kensonenn drekkevig dre daravat mouezhiet	Saozneg vision ["vIZ@n]

X-SAMPA	LFE	LFE (skeudenn)	Deskrivadur	Skouerioù
.	.		Troc'h silabennek
"	ˈ		Taol-mouezh pennañ
%	ˌ		Taol-mouezh a eil renk
' (or _j)	ʲ		Staonekadur
:	ː		Hir
:\	ˑ		Damhir	En estonieg e reer an diforc'h etre tri live hirder vogalennek
-			disrannour
@	ə		schwa	Saozneg arena [@"r\i:n@]
@\	ɘ		Vogalenn damserr greiz plaen	Paicĩ kɘ̄ɾɘ [k@\_M4@\_M]
{	æ		Vogalenn beuzdigor a-raok plaen	Saozneg trap [tr\{p]
}	ʉ		Vogalenn serr greiz ront	Svedeg sju [x\}:]; AuE/NZE boot [b}:t]
1	ɨ		Vogalenn serr greiz plaen	Kembraeg tu [t1], American Saozneg rose's ["r\oUz1z]
2	ø		Vogalenn damserr a-raok ront	Daneg købe ["k2:b@], Galleg deux [d2]
3	ɜ		Vogalenn damzigor greiz plaen	Saozneg nurse [n3:s]
3\	ɞ		Vogalenn damzigor greiz ront	Iwerzhoneg tomhail[t3\:l']
4	ɾ		Kensonenn kevig dre stlakat	Spagnoleg pero ["pe4o]
5	ɫ		Kensonenn kevig a-gostez dre dostaat drekstaonekaet; s.o. ivez _e	Saozneg milk [mI5k]
6	ɐ		Vogalenn beuzdigor greiz plaen	Alamaneg besser ["bEs6]
7	ɤ		Vogalenn damserr a-dreñv plaen	Estonieg kõik [k7ik]
8	ɵ		Vogalenn damserr a-dreñv plaen	Svedeg buss [b8s]
9	œ		Vogalenn damzigor a-raok ront	Galleg neuf [n9f], Daneg drømme [dR9m@]
&	ɶ		Vogalenn digor a-raok ront	Svedeg skörd [x\&d`]
?	ʔ		Kensonenn troc'h-avel dre serriñ	Daneg stød [sd2?]
?\	ʕ		Kensonenn gourlañchenn dre daravat mouezhiet	Arabeg ع‎ (`ayn) [?\Ajn]
*			"kenstager" e SAMPA, arouezenn hep talvoudegezh resis ebet
/			vogalennoù damsklaer e galleg
<			merk penn-kentañ notadur nann-skizhadel
<\	ʢ		Kensonenn ankoue dre daravat mouezhiet
>			merk fin notadur nann-skizhadel
>\	ʡ		Kensonenn ankoue dre serriñ
^	↑		Pignenn
!	↓		Diskennenn
!\	ǃ		Klik drekkevig
|			Strollad toniadur a eil renk
|\	ǀ		Klik dent
||			Strollad toniadur pennañ
|\|\	ǁ		Klik kevig a-gostez
=\	ǂ		Klik staon
-\	̮		Liamm

Setu roll an arouezennoù kevatal d'ar sinoù diakritek implijet gant al LFE

X-SAMPA	LFE	LFE (skeudenn)	Deskrivadur	Skouerioù
_"	̈		Kreizennadur vogalennek
_+	̟		Araokadur vogalennek
_-	̠		Adrekadur vogalenneg
_/	ˇ		Tonenn war gresk
_0	̥		Divouezh
_<			Kensonenn dre entarzhañ (gant an LFE e vez implijet un arouezenn ispisial evit bep kensonenn dre entarzhañ)
= (or _=)	̩		Elfenn silabennek
_>	ʼ		Kensonenn dre strakal
_?\	ˤ		Gourlañchennekadur
_\	ˆ		Tonenn war digresk
_^	̯		Elfenn nann-silabennek
_}	̚		Kensonenn amdarzh
`	˞		Rotadur vogalennek ha/pe kensonennoù tro-gil
~ (or _~)	̃		Friadur
_A	̘		Araokadur gwrizienn an teod
_a	̺		Kensonenn beg an teod
_B	̏		Tonenn izel-tre
_B_L			Tonenn izel war gresk
_c	̜		Nebeutoc'h ront
_d	̪		Kensonenn dent
_e	̴		Drekstaonekadur pe gourlañchennekadur; s.o. ivez 5
<F>			Digresk hollek
_F	̂		Tonenn war digresk
_G	ˠ		Drekstaonekadur
_H	́		Tonenn uhel
_H_T			Tonenn uhel war gresk
_h	ʰ		C'hwezhadur
_j (or ')	ʲ		Staonekadur
_k	̰		Mouezh wigourus
_L	̀		Tonenn izel
_l	ˡ		Achuadur a-gostez
_M	̄		Tonenn greiz
_m	̻		Kensonenn lavnenn an teod
_N	̼		Kensonenn teod-gweuz
_n	ⁿ		Achuadur dre fri
_O	̹		Rontoc'h
_o	̞		Izeladur (digoradur) vogalennek
_q	̙		Adrekadur gwrizienn an teod
<R>			Kresk hollek
_R	̌		Tonenn war gresk
_R_F			Tonenn kresk-digresk
_r	̝		Uheladur (serradur) vogalennek
_T	̋		Tonenn uhel-tre
_t	̤		Mouezh sourrus
_v	̬		Mouezhiet
_w	ʷ		Gweuzadur
_X	̆		Berr-tre
_x	̽		Vogalenn kreizennet etre

• Computer-coding the IPA: A proposed extension of SAMPA
• Online converter between IPA and X-Sampa
• Web-based translator for X-SAMPA documents. Produces Unicode text, XML text, PostScript, PDF, or LaTeX TIPA.

• Lizherenneg fonetik etrebroadel
• Fonologiezh
• SAMPA

Porched ar yezhoù hag ar skriturioù Adkavit pennadoù Wikipedia a denn d'ar yezhoù.