Londrez

Gant ar ger London e tegouezher amañ. Evit sterioù all ar ger, gwelit London (disheñvelout).

Londrez
51°30′26″ N, 0°7′39″ W
Houses of Parliamant
Riez	Rouantelezh-Unanet
Bro	Bro-Saoz
Maer (Mayor)	Sadiq Khan (Labour) 2016-bremañ
Gorread	1 572 km²
Uhelder	20 m
Poblañs hep kontoù doubl	8 961 989 (2021)[1]
Stankter	5 701 ann./km²
Kod pellgomz'	(44) 20
Kartenn eus Londrez er mare roman

Kêr-benn Bro-Saoz, ha Rouantelezh Unanet Breizh-Veur ha Norzhiwerzhon eo Londrez (saozneg: London /ˈlʌndən/). Lec'hiet eo war riblennoù an Tavoez (Thames) e gevred ar vro; houmañ eo al lodenn binvidikañ eus ar rouantelezh. Tolpet ez eus tro-dro d'ar gêr war-dro 8 milion a annezidi (Londreziz o anv). Rannet eo an tolpad-kêr etre 32 boroughs (= bourc'hioù), mui ar City (Keoded). E penn ar rouantelezh emañ Londrez e meur a savboent. Amañ emañ o chom an unpenn, da lavaret eo ar rouanez (Elizabeth II, hiziv) hag he gouarnamant ha dreist-holl ar c'hambroù, hini ar C'humunioù (the Chamber of Commons) hag hini al Lorded (The Chamber of Lords). Sez ar galloud arc'hant eo ivez p'eo ar City an eil plas goude New York. Porzh pennañ Breizh-Veur eo ivez.

Testeniekaet eo ar stumm latin Londinium er I^añ kantved GJK^[2] ; Londinio, "e Londrez", a lenner war dablezennoù roman dornskrivet bet kavet e kêr^[3].
Meur a zisplegadenn zo bet kinniget a-hed an amzer, an hini gentañ gant Geoffrey of Monmouth en e Historia Regum Britanniae (c. 1136)^[2],[4].
Goude dielfennañ stummadur hag emdroadur ar stummoù paotañ (Londinium e latin, Lunden en hensaozneg ha Llundain e kembraeg) ez eus bet kenemglev evit disklêriañ ez eo deuet an anv eus ar predeneg ; emeur bremañ o klask adkavout ar stumm keltiek orin, a vefe *[Lōndonjon] pe un anv tost, alese ar stumm latin hag an holl stummoù arall a anaver^[5].

E-keñver ster an anv-lec'h, ar yezhoniour Richard Coates a ginnigas e 1998 ur wrizienn rakkeltiek war dachenn an douranvadurezh, *(p)lowonida, "stêr re ledan evit bout treuzet war droad", a rafe dave d'ar stêr Thames pa dreuz kêr ; eus ar wrizienn-se e teufe ar stumm keltiek *Lowonidonjon^[6].
Hogen an darn vuiañ eus ar studiadennoù a sav a-du gant un orin keltiek da vat ; labourioù nevesoc'h eget hini R. Coates a ginnig e teufe an anv eus ur wrizienn rakindezeuropek *lend^h-, "gouelediñ, lakaat da c'houelediñ" ${\displaystyle +}$ al lostger keltiek *-injo pe *-onjo da verkañ anv ul lec'h, eleze "ul lec'h a vez liñvet a vare da vare gant al lanv" hervez ar yezhoniour izelvroat Peter Schrijver^[7],[5].

• Klaudios Ptolemaios : I, 15, 7 : Londini; II, 3, 12 : Londinium, ur polis ar c'h-Cantiaci; VIII, 3, 6 : Londinium
• Itinerarium Antonini, 475₅ (Iter II) : Londinio; 477₁₀ (Iter VII), 479₁₀, 480₈ : Lundinio
• Notitia Dignitatum XI₃₇ : Praepositus thesaurum Augustensium (in Bitannis)
• Ravenna 106₅₀ : Londinium Augusti; 106₃₈ : Landini^[8]

JRS (?), XLIV (1954), 108 : ul lizher gant Rufus Callusini da Epillicus, war un daolenn goad dizoloet e 1927 : Londinio

JRS (?), L, (1960) : 108-11 : Londini / Ad fanum Isidis : Londrez ... da dempl Isis^[8]

• Tacitus, Annales XIV, 33 : Londinium
• Meulbrezegenn VIII, 17, 1, goude J.-K. 297-98, eus Trier ? : Oppidum Londiniense
• Sened Arles, goude J.-K. 314 : Civitate Londiniensi
• Ammianus Marcellinus, XX, I, 3 : Lundinium; XXVII, 8, 7 : ad Lundinium, vetus oppidum quod Augustam posteritas appellavit = kreñvlec'h kozh hag eo bet anvet (Kêr)-Aogust war-lerc'h; XXVIII, 3, 7 : ab Augusta profectus quam veteres appellavere Lundinum = Augusta hag ar re gozh e anaveze Lundinium
• Stephanus of Byzantium, o venegiñ Marsian : Lindonium^[8]

   En argant e groaz en gul, ouzh konk kentañ ur c'hleze ivez en gul e veg ouzh kab.

Distrujet eo bet Londinium (tan ha lazhadeg veur) e-kerzh emsav Boudika.

Londrez a zo bet distrujet evit un eil gwech war-dro 125-130^[9].

Tan-gwall bras Londrez a voe un tan-gwall all a zistrujas tost razh kêr Londrez adalek an 2 a viz Gwengolo betek ar 5 a viz Gwengolo 1666. An tan a oa bet e-kreiz kêr Londrez, dreist-holl e-barzh al lodenn enkelc'hiet gant mogerioù kozh eus mare ar Romaned.

• 
  Moger roman Kêr Londrez
• 
• 
• 
• 

• Pont Londrez
• Pont an Tour
• Palez Buckingham
• Palez Westminster ha Big Ben
• Hyde Park

Kalz mirdioù, palieroù ha levraouegoù zo e Londrez, en o zouez ar British Museum, an National Gallery, ar Mirdi istor naturel, an Tate Modern hag ar British Library^[10].

E karterioù poblek Reter Londrez e voe e-pad pell arvezioù ur sevenadur dibar dezhañ e-unan. Eno e voe pergen graet gant un doare luc'haj anvet cockney, disheñvel-mat diouzh ar saoznek skoueriek.

Londrez he deus skoulmet liammoù gant^[11] :

• Berlin (Alamagn) abaoe 2000
• Moskov (Rusia) abaoe 2002
• New York (SUA) abaoe 2001
• Pariz (Bro-C'hall) abaoe 2001
• Beijing (Sina) abaoe 2006^[12]
• Tokyo (Japan) abaoe 2006
• Varsovia (Polonia) abaoe 2006

• Ian Andrew's : Boudicca's Revolt. Cambridge University Press. 1972 / 1980
• Ordnance Survey : Londinium. A descriptive map and guide to Roman London. 1980

• Londrez Veur

Muioc'h a restroù diwar-benn

Londrez

a vo kavet e Wikimedia Commons.

• (en) Greater London Authority.
• Lec'hienn ofisiel an touristelezh e Londrez.
• (en) Lec'hienn ofisiel Palez Buckingham.