y. 2010 otokratlaşan ülkelerin (mavi) sayısı demokratikleşen ülkelerin (sarı) sayısından daha fazla.
Demokratik geçiş, bir ülkenin siyasi sisteminde otoriter bir rejimden demokratik bir sisteme doğru devam eden bir değişiklik sürecini tanımlar. Bu süreç, demokratikleşme olarak bilinir, süreç içerisinde politik değişiklikler demokratik bir yönde ilerler.[1][2][3][4]Demokrasi dalgaları, büyük güçler arasındaki güç dağılımında ani değişikliklerle ilişkilendirilmiştir, bu da geniş kapsamlı içsel reformları tanıtmak için açılışlar ve teşvikler yaratmıştır.[5][6]Hibrit rejimler daha fazla iç huzursuzluk yaşasa da, uzun yıllar boyunca geçiş aşamasında oldukları için istikrarlı olarak kabul edilebilirler.[7][8][9][10][11]Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana, hibrit rejimler en yaygın hükûmet biçimi haline gelmiştir. Akademisyenler, demokratik kurumların göstermelik olma seviyesini irdeleyerek, demokratik gerilemeyle beraber, otoriterliğe geçiş sürecinde modern hibrit rejimlerin en yaygın hükûmet biçimi sonucuna varmıştır.[12][13][14][15][16]
Tanım
Otoriterleşme süreci
V-Dem Enstitüsü'ne göre, büyük ölçüde ve önemli ölçüde (2010–2020) otokratikleşen (kırmızı) veya demokratikleşen (mavi) ülkeler. Gri renkli ülkeler büyük ölçüde değişmedi.
Otokratikleşme olarak da adlandırılan demokratik gerileme,[17][18][a] bir siyasi sistemin demokratik özelliklerinin azalmasıdır[25] ve demokratikleşmenin tam tersidir. Demokrasi en popüler yönetim biçimidir ve 2020 yılında yapılan bir araştırmaya göre dünyadaki ulusların yarısından fazlası demokrasidir. Bu çalışmada 165 ülke incelenmiş ve bunların 98'inin demokrasi olduğu tespit edilmiştir.[26] 2010'lardan bu yana dünya daha da otoriterleşti ve 2020'lere gelindiğinde dünya nüfusunun dörtte biri demokratik olarak gerileyen hibrit rejimler altında yaşıyor.[26]
Demokratik gerilemenin öne sürülen nedenleri arasında demokrasiye yönelik halk desteğinin eksikliği, ekonomik eşitsizlik ve sosyal gerilimler, popülist veya kişiselci politikalar ve büyük güç politikalarından kaynaklanan dış etkiler yer almaktadır. Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana askeri darbeler yoluyla rejim değişikliği azalırken, daha incelikli gerileme biçimleri artmıştır. Yirminci yüzyılın sonlarındaki üçüncü demokratikleşme dalgası sırasında birçok yeni, zayıf kurumsallaşmış demokrasi kurulmuştur. Tam da bu rejimler demokratik gerilemeye karşı en savunmasız olanlardır.[27][28] Üçüncü otokratikleşme dalgası, liberal demokrasilerin sayısının tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştığı 2010 yılından bu yana devam etmektedir.[29][30]
Demokrasilerde demokratik gerileme, iktidarın barışçıl yollarla el değiştirmesi veya özgür ve adil seçimler gibi demokratik sistemi ayakta tutan siyasi kurumların devlet öncülüğünde zayıflamasından kaynaklanır. Bu siyasi unsurların gerilemenin başlamasına yol açtığı varsayılsa da demokrasinin temelini oluşturan bireysel hakların, özellikle de ifade özgürlüğünün ihlal edilmesi, demokratik sistemlerin zaman içindeki sağlığını, etkinliğini ve sürdürülebilirliğini sorgular.[28][31] Ulusal krizler sırasında, demokratik gerilemenin kendine özgü riskleri vardır. Bu durum, liderlerin olağanüstü haller sırasında krizin ciddiyetiyle orantısız otokratik kurallar dayatması ya da durum düzeldikten sonra da bu kuralların yürürlükte kalması halinde ortaya çıkabilir.[32]
Demokratikleşme
Soğuk Savaş sonrası ülkelerin demokratikleşmesini gösteren harita
Demokratikleşme, daha demokratik bir siyasi rejime doğru demokratik bir geçişi ifade eder ve demokratik yönde gerçekleşen önemli siyasi değişiklikleri içerir.[33] Demokratikleşme süreci, otoriter bir rejimden tam anlamıyla demokrasiye, otoriter bir siyasi sistemden yarı-demokrasiye veya hibrit bir siyasi sistemden demokratik bir siyasi sisteme geçişi içeren bir durum olabilir.[34]
Sonuç konsolide olabilir veya demokratikleşme sık sık geri gidişlerle karşılaşabilir. Farklı demokratikleşme modelleri, bir ülkenin savaşa gitmesi veya ekonominin büyümesi gibi diğer siyasi olguları açıklamak için sıklıkla kullanılır.[35]
Demokratikleşmenin gerçekleşmesi ve derecesi, ekonomik gelişme, tarihsel miraslar, sivil toplum ve uluslararası süreçler gibi çeşitli faktörlere bağlanmıştır. Demokratikleşmenin bazı açıklamaları, elitlerin demokratikleşmeyi yönlendirdiğini vurgularken diğer açıklamalar ise tabandan yukarıya doğru süreçlere odaklanmaktadır.[36]
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır.(Nisan 2020)
Dekolonizasyon; bir devletin, bir başka ülke halkı ve kurumları üzerindeki kontrolünü sona erdirmesi. Diğer bir deyişle sömürgeciliğin sonlandırılmasıdır. Politik ve kültürel anlamda gerçekleştirilebilir. Bu Kavram özellikle I. Dünya Savaşı'ndan önce kurulan sömürge imparatorluklarının parçalanması için kullanılır.[37] Akademisyenler konuya ilişkin incelemelerinde özellikle bağımsızlık talep eden kolonilerdeki Creole Milliyetçiliği gibi halk hareketleri ve fikirler üzerinde yoğunlaşıyorlar.[38] Ulusların kendi kaderlerini tayin etme hakkı Birleşmiş Milletler tarafından Dekolonizasyonun özü olarak tanımlanır.[39]Birleşmiş Milletler'e bağlı Özel Dekolonizasyon Komitesi, Dekolonizayon Süreci içerisinde Kolonici ulusun süreci iptal gibi bir hakkı bulunmadığına ancak sürecin yönlendirilmesinde söz sahibi olabileceğine karar vermiştir.[40] Buna örnek olarak:Hindistan'ın bölünmesi gösterilebilir. Bağımsız Devletler, bir bölge hakkında dekolonizasyon talep edebilse de bu orada yaşayan ulusun referandumuna bırakılır.[41]
Hibrit rejim veya melez rejim[b] genellikle otoriter bir rejimden demokratik bir rejime (ya da tam tersi) geçişin tamamlanamaması sonucunda ortaya çıkan karma bir siyasi sistem türüdür.[c] Hibrit rejimler otokratik özelliklerle demokratik özelliklerin bir kombinasyonu olarak kategorize edilir ve aynı anda hem siyasi baskıları hem de düzenli seçimleri barındırabilir.[c] Hibrit rejimler genellikle petro-devletler gibi bol doğal kaynaklara sahip gelişmekte olan ülkelerde görülür.[54][63][64] Bu rejimler sivil huzursuzluklar yaşasa da on yıllar boyunca nispeten istikrarlı ve inatçı olabilirler.[c]Soğuk Savaş'ın sona ermesinden bu yana hibrit rejimlerde bir artış olmuştur.[65][66]
Hibrit rejim terimi, otokrasi ya da demokrasi ikilemine karşı çıkan siyasi rejimlere yönelik polimorfik bir görüşten kaynaklanmaktadır.[67] Hibrit rejimlerin modern akademik analizi, demokratik kurumların dekoratif doğasına (seçimler iktidar değişikliğine yol açmaz, farklı medya yayınları hükûmetin bakış açısını yayınlar ve parlamentodaki muhalefet iktidar partisiyle aynı şekilde oy kullanır vb.) odaklanır[68] ve buradan demokratik gerilemenin, otoriterliğe geçişin melez rejimlerin en yaygın temeli olduğu sonucuna varılır.[c][69][70] Bazı akademisyenler ayrıca hibrit rejimlerin tam bir diktatörlüğü taklit edebileceğini iddia etmektedir.[71][72]
Demokrasi Endeksi, The Economist'in araştırma bölümü Economist Intelligence Unit (EIU) tarafından derlenen bir dizindir. Endeks, 167 ülkede demokrasinin durumunu ölçmeyi ve beş temel kategoride derlemeyi amaçlamaktadır.
Norveç, 10 üzerinden 9.81 puan ile birinciyken, listenin sonunda 0.32 puan ile Afganistan yer almaktadır.[74] "Tam Demokrasi", "Kusurlu Demokrasi" ve "Hibrit Rejim" demokrasi olarak nitelendirilmekte; "Otoriter Rejim" diktatörlük olarak değerlendirilmektedir.
^Cassani, Andrea; Tomini, Luca (2019). "Authoritarian resurgence: towards a unified analytical framework". Italian Political Science Review/Rivista Italiana di Scienza Politica. Cambridge University Press (CUP). 49 (2): 115-120. doi:10.1017/ipo.2019.14. hdl:2434/666535. ISSN0048-8402.
^Sönmez, Hakan (30 Eylül 2020). "Democratic Backsliding or Stabilization?". Politikon: The IAPSS Journal of Political Science. International Association for Political Science Students. 46: 54-78. doi:10.22151/politikon.46.3. ISSN2414-6633.
^Geddes, Barbara (1999). "What Do We Know About Democratization After Twenty Years?". Annual Review of Political Science. Annual Reviews. 2 (1): 115-144. doi:10.1146/annurev.polisci.2.1.115. ISSN1094-2939.
^Törnberg, Anton (2018). "Combining transition studies and social movement theory: towards a new research agenda". Theory and Society. Springer Science and Business Media LLC. 47 (3): 381-408. doi:10.1007/s11186-018-9318-6. ISSN0304-2421.
^Cook, Scott J; Savun, Burcu (2016). "New democracies and the risk of civil conflict". Journal of Peace Research. SAGE Publications. 53 (6): 745-757. doi:10.1177/0022343316660756. ISSN0022-3433.
^Hameed, Dr. Muntasser Majeed (30 Haziran 2022). "Hybrid regimes: An Overview". IPRI Journal. Islamabad Policy Research Institute - IPRI. 22 (1): 1-24. doi:10.31945/iprij.220101. ISSN1684-9787.
^Lührmann, Anna; Lindberg, Staffan I. (2019). "A third wave of autocratization is here: what is new about it?". Democratization. 26 (7): 1095-1113. doi:10.1080/13510347.2019.1582029. The decline of democratic regime attributes – autocratization
^Mietzner, Marcus (2021). "Sources of resistance to democratic decline: Indonesian civil society and its trials". Democratization. 28 (1): 161-178. doi:10.1080/13510347.2020.1796649.
^Mudde, Cas and Kaltwasser, Cristóbal Rovira (2017) Populism: a Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. pp.86-96. 978-0-19-023487-4
^Laebens, Melis G.; Lührmann, Anna (2021). "What halts democratic erosion? The changing role of accountability". Democratization. 28 (5): 908-928. doi:10.1080/13510347.2021.1897109.
^Daly, Tom Gerald (2019). "Democratic Decay: Conceptualising an Emerging Research Field". Hague Journal on the Rule of Law. 11: 9-36. doi:10.1007/s40803-019-00086-2.
^Huq, Aziz Z (2021). "How (not) to explain a democratic recession". International Journal of Constitutional Law. 19 (2): 723-737. doi:10.1093/icon/moab058.
^Chull Shin, Doh (2021). "Democratic deconsolidation in East Asia: exploring system realignments in Japan, Korea, and Taiwan". Democratization. 28 (1): 142-160. doi:10.1080/13510347.2020.1826438.
^Walder, D.; Lust, E. (2018). "Unwelcome Change: Coming to Terms with Democratic Backsliding". Annual Review of Political Science. 21 (1): 93-113. doi:10.1146/annurev-polisci-050517-114628. Backsliding entails a deterioration of qualities associated with democratic governance, within any regime. In democratic regimes, it is a decline in the quality of democracy; in autocracies, it is a decline in democratic qualities of governance.
^Maerz, Seraphine F.; Lührmann, Anna; Hellmeier, Sebastian; Grahn, Sandra; Lindberg, Staffan I. (18 Mayıs 2020). "State of the world 2019: autocratization surges – resistance grows". Democratization. 27 (6): 909-927. doi:10.1080/13510347.2020.1758670. ISSN1351-0347.
^Boese, Vanessa A.; Lundstedt, Martin; Morrison, Kelly; Sato, Yuko; Lindberg, Staffan I. (2022). "State of the world 2021: autocratization changing its nature?". Democratization. 29 (6): 983-1013. doi:10.1080/13510347.2022.2069751. ISSN1351-0347.
^Abjorensen, N. (2019). Historical Dictionary of Democracy. Historical Dictionaries of Religions, Philosophies, and Movements Series. Rowman & Littlefield Publishers. s. 116. ISBN978-1-5381-2074-3. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022.
^Hack, Karl (2008). International Encyclopedia of the Social Sciences. Detroit: Macmillan Reference USA. pp. 255–257. ISBN 978-0-02-865965-7.
^John Lynch, ed. Latin American Revolutions, 1808-1826: Old and New World Origins (1995)
^"Residual Colonialism In The 21St Century". United Nations University. Retrieved 2019-10-18.
The decolonization agenda championed by the United Nations is not based exclusively on independence. There are three other ways in which an NSGT can exercise self-determination and reach a full measure of self-government (all of them equally legitimate): integration within the administering power, free association with the administering power, or some other mutually agreed upon option for self-rule. [...] It is the exercise of the human right of self-determination, rather than independence per se, that the United Nations has continued to push for
^Adopted by General Assembly resolution 1514 (XV) (14 December 1960). "Declaration on the Granting of Independence to Colonial Countries and Peoples". The United Nations and Decolonisation
^Roy, Audrey Jane (2001). Sovereignty and Decolonization: Realizing Indigenous Self-Determinationn at the United Nations and in Canada (Thesis). University of Victoria. Retrieved 2019-10-19.
^Strayer, Robert (2001). "Decolonization, Democratization, and Communist Reform: The Soviet Collapse in Comparative Perspective" (PDF). Journal of World History. 12 (2): 375–406. doi:10.1353/jwh.2001.0042. JSTOR 20078913. Archived from the original (PDF) on 2015-02-24.
^Prasad, Pushkala (2005). Crafting Qualitative Research: Working in the Postpositivist Traditions. London: Routledge. ISBN 9781317473695. OCLC 904046323.
^Sabrin, Mohammed (2013). "Exploring the intellectual foundations of Egyptian national education" (PDF). hdl:10724/28885.
^Mignolo, Walter D. (2011). The Darker Side of Western Modernity: Global Futures, Decolonial Options. Durham: Duke University Press. ISBN 9780822350606. OCLC 700406652.
^"Decoloniality". GLOBAL SOCIAL THEORY. Retrieved 2019-10-15.
^Hodgkinson, Dan; Melchiorre, Luke. "Africa's student movements: history sheds light on modern activism". The Conversation. Retrieved 2019-10-15.
^Plattner, Marc F. (31 Aralık 1969). "Is Democracy in Decline?". kipdf.com. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2022.
^Göbel, Christian (2011). "Semiauthoritarianism". 21st Century Political Science: A Reference Handbook. 2455 Teller Road, Thousand Oaks California 91320 United States: SAGE Publications, Inc. ss. 258-266. doi:10.4135/9781412979351.n31. ISBN9781412969017.
^Tlemcani, Rachid (29 Mayıs 2007). "Electoral Authoritarianism". Carnegie Endowment for International Peace. 6 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2022.
^"Index". Dem-Dec. 23 Eylül 2017. 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2022.
^Ekman, Joakim (2009). "Political Participation and Regime Stability: A Framework for Analyzing Hybrid Regimes". International Political Science Review. SAGE Publications. 30 (1): 7-31. doi:10.1177/0192512108097054. ISSN0192-5121.
^Подлесный, Д. В. (2016). Политология: Учебное пособие [Political Science: Textbook] (Rusça). Kharkiv: ХГУ НУА. ss. 62-65/164. 22 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2019.
^Schulmann, Ekaterina. "Царство политической имитации" [The kingdom of political imitation]. vedomosti.ru. 30 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2019.
^Mufti, Mariam (22 Haziran 2018). "What Do We Know about Hybrid Regimes after Two Decades of Scholarship?". Politics and Governance. Cogitatio. 6 (2): 112-119. doi:10.17645/pag.v6i2.1400. ISSN2183-2463.
^Hameed, Dr. Muntasser Majeed (30 Haziran 2022). "Hybrid regimes: An Overview". IPRI Journal. Islamabad Policy Research Institute - IPRI. 22 (1): 1-24. doi:10.31945/iprij.220101. ISSN1684-9787.
^Diğer isimler arasında de-demokratikleşme, demokratik erozyon, demokratik çürüme, demokratik durgunluk ve demokratik dekonsolidasyon sayılabilir.[19][20][21][22][23][24]
^abcd"Bazı akademisyenler eksik demokrasilerin ve eksik otokrasilerin hibrit rejim örnekleri olarak görülebileceğini savunurken, diğerleri hibrit rejimlerin hem demokratik hem de otokratik rejimlerin özelliklerini bir araya getirdiğini savunmaktadırlar."[49] Akademisyenler ayrıca bu rejimlerin geçiş sürecinde mi yoksa özünde istikrarlı bir siyasi sistem mi olduğunu tartışmaktadırlar.[56][57][58][59][60][61][62]
