|
Mirzo Dovud Huseynov
Mirzo Dovud Bagir oʻgʻli Huseynov (Mirzə Davud Hüseynov; ruscha: Мирза Давуд Гусейнов; 1894-1938) – Ozarbayjon SSR inqilobchisi va davlat arbobi[2][3]. Ozarbayjon SSR inqilob komiteti aʼzosi boʻlgan. Ozarbayjon SSR (1920-1921) va TSFSR (1923-1929) Moliya xalq komissarliklariga, Ozarbayjon SSR (1921) va TSFSR (1923) Tashqi ishlar xalq komissarliklariga rahbarlik qilgan[4]. AKP(b) MK Prezidiumi raisi, Ozarbayjon SSR Oliy xoʻjalik konferensiyasi raisi, Tojikiston Kommunistik partiyasi MK birinchi kotibi (1930—1933). Katta terror qurboni boʻldi. Reabilitatsiya qilingan va vafotidan keyin partiyaga qayta tiklangan. Ozarbayjon Demokratik Respublikasining birinchi Bosh vaziri Fatali Xon Xoyskiyning kuyovi. HayotiTurli manbalarda uning tavallud sanasi 1888-yil, 1893-yil mart yoki 1894-yil mart deb koʻrsatilgan. Etnik ozarbayjon[5]. 1906-yilda maktabni tugatib, Boku real maktabiga oʻqishga kirdi. 1913-1917-yillarda Moskva tijorat institutida tahsil olgan, ammo uni tugatmagan[6]. 1918-yil kuzida Bokuda Markaziy Kaspiy diktaturasining sotsialistik-inqilobiy-menshevik-dashnoq hukumati quladi. Shaharga Turk-Ozarbayjon qoʻshini kirib keldi, keyin Ozarbayjon Demokratik Respublikasi hukumati bu yerga koʻchdi. M. D. Huseynov "Musavat" partiyasiga hamdard edi, biroq turk armiyasining shafqatsizligi unga ishonchni susaytirdi va 1918-yil noyabr oyida Gummet tashkilotiga qoʻshildi (uni Qorayev, Sultonov va Efendiyevlar koʻndirgan), Moskva tijorat institutida oʻqish paytida Guseynov sotsializmga hech qanday moyillik koʻrsatmadi[7]. Narimanov keyinchalik Huseynov haqida „Musavat“ partiyasining sobiq kotibi, 1918-yilda „qarshi“ gapirgan millatchi sifatida tanilganini yozgan. 1933-yili RSFSR xalq maorif komissarligiga oʻtkazildi. 1934-1937-yillarda rus boʻlmagan maktablar boʻlimini boshqargan. 1937-1938-yillarda „Buyuk terror“ va „Yejovshchina“ nomi bilan mashhur boʻlgan ommaviy siyosiy (stalincha) qatagʻonlarning choʻqqisi boʻldi. Oʻsha davrda Huseynov barcha lavozimlardan chetlashtirildi, partiyadan chiqarib yuborildi va hibsga olindi. AKP(b) MKning 1937-yil 19-20-martda boʻlib oʻtgan VI plenumida AKP(b) MK birinchi kotibi Bagirov fevral-mart plenumi yakunlari toʻgʻrisida maʼruza qildi. Bolsheviklar Butunittifoq Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining maʼruzasida Stalin oʻzining „sotsializm qurilayotganda sinfiy kurashning kuchayishi“ haqidagi taʼlimotini takrorlagan holda maʼruza qildi. Plenum ochilganda Ozarbayjon Davlat drama teatri direktori hibsga olindi[8]. 20-iyul kuni Gruziya SSR Kommunistik partiyasi Markaziy Qoʻmitasining birinchi kotibi Beriya Stalinga nota yubordi, unda Gruziyada „oʻngchilar“ ning yashirin guruhi topilganligi haqida xabar berdi[9]. Huseynovning ismi 1937-yil 7-dekabrda tasdiqlangan Ozarbayjon SSR uchun „SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasi tomonidan sudlanadigan shaxslar roʻyxati“ga (Stalinning qatl roʻyxati deb ataladi) kiritilgan[10][11]. Huseynov qatl qilinishi nazarda tutilgan. Hujjat Stalin, Jdanov va Molotov tomonidan imzolangan[12]. 1938-yil 21-aprelda otilgan[13]. OilasiOzarbayjon Demokratik Respublikasi Bosh vaziri Fatali Xon Xoyskiyning qizi – Tamara Xoyskaya bilan turmush qurgan[14][15]. Jiyanining soʻzlariga koʻra, Xoyskiyning qiziga uylanish Huseynovga qarshi ayblov sifatida xizmat qilgan. Xotinining oʻzi Oʻrta Osiyoga surgunga joʻnatilgan, 1956-yilda oqlangan. 1990-yilda Bokuda vafot etgan[14]. Manbalar
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
