|
Sadullah Paşa
Sadullah Paşa (Osmanlıca: سعد الله پاشا, d. 1838, Erzurum - ö. 1891, Viyana) Ticaret ve Ziraat Nazırlığı görevinde bulunmuş, Tanzimat Döneminin önde gelen Osmanlı devlet adamı, siyasetçi ve diplomat. HayatıSadullah Paşa 1838 yılında Erzurum'da doğdu. Babası Esad Muhlis Paşa'dır. İlk öğretimini bitirdikten sonra özel olarak Arapça, Farsça ve Fransızca dillerini öğrendi. Fransız ve Doğu edebiyatları üzerine de özel dersler aldı. 1853 yılında devlet hizmetine girdi. Önce "Maliye Varidat Kalemi"nde çalıştı. 1856 yılında Babıali Tercüme Odası'nda görev aldı. 1866'da "Mezahib Kalemi"ne tayin edildi. 1868'de "Şuray-ı Devlet Maarif Dairesi Başmuavini" yapıldı. 1869'da ise "Şuray-ı Devlet" üyeliğine geçirildi. 1870'te ise "Şuray-ı Devlet Baş Katibi" yapıldı. 1871'de "Matbuat Müdürlüğü" üzerinde olarak "Divan-ı Humayun Tercümanlığı"'na geçirildi.[1] 1874'te "Defter-i Hakani" Nazırlığı görevi verildi. 4 Nisan 1876 - 30 Mayıs 1876 tarihleri arasında Ticaret ve Ziraat Nazırı olarak görev yaptı. Daha sonra da V. Murad'ın "Mabeyn Başkatibi" oldu. II. Abdülhamid'in tahta çıkması üzerine Bulgar İsyanlarını araştırmak üzere Filibe'ye gönderilen komisyona başkanlık yapmakla görevlendirildi.[1] Sultan V. Murad'ı tekrar tahta geçirmek isteyenler arasında bulunduğu iddia edilerek 1877'de Berlin Sefirliğine tayin edildi.[2] Berlin'deyken Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Kongresi'nin müzakerelerine katıldı. 1881'de kendine vezirlik payesi verildi. 1882'de Viyana Sefirliğine tayin edildi ve bu görevde dokuz yıl kaldı. Bu görevine devam ederken 1891 yılında, odasında hava gazını açarak intihara teşebbüs etti. Kurtarılmaya çalışılsa da, dört gün hastanede kaldıktan sonra 18 Aralık 1891'de öldü. Sadullah Paşa'nın intiharına, ülkesinin içinde bulunduğu durum karşısında duyduğu üzüntü, çocuklarını görmek için bile İstanbul'a dönmesine izin verilmemesi nedeniyle kapıldığı umutsuzluk[3] ya da Büyükelçilik hizmetindeki kadınlardan biriyle gönül ilişkisinde kadının hamile kalması sonucu ortaya çıkacak rezaletten kurtulmanın yolunu bulamamasının sebebiyet verdiği[2][4] söylenmektedir.  Cenazesi İstanbul'a getirilerek II. Mahmud Türbesi haziresine defnedilmiştir. 14 yıl ayrı kaldığı eşi Necibe Hanım, Sadullah Paşa'nın öldüğüne inanmadı ve 80 yaşındaki ölümüne kadar, İstanbul'daki yalılarında Sadullah Paşa'nın geri dönmesini bekledi.[2] Sadullah Paşa'nın oğlu Nusret Ayaşlı'nın eşi Münevver Ayaşlı, kayınpederinin sürgün gibi görevlerinin Mehmed Said Paşa'nın kıskançlığı ve iftirası neticesinde yaşandığını,[2] zira Sadullah Paşa gibi sadık bir devlet adamının Padişah (II. Abdülhamid) ile ters düşmesinin mümkün olamayacağını[5] belirtmiştir. (Münevver Ayaşlı'nın, eşi Nusret Ayaşlı'nın ölümünün ardından, hiç tanımadığı kayınpederi de dahil olmak üzere dönemin ünlü isimleri hakkında kaleme aldığı eser sıklıkla fikir yürütmelere dayanır; Ayaşlı'nın Sadullah Paşa'nın intihar sebebi olarak gösterilen evlilik dışı ilişkisinin de gerçek olamayacağında ısrar ettiği bu kitaptaki iddialar, Sadullah Paşa'nın Galib Bey tarafından yazılmış biyografisini yayınlayan Nazir Akalın tarafından reddedilmiştir.[6] İstanbul'da Sadullah Paşa'nın yaşamış olduğu Sadullah Paşa Yalısı Boğaziçi'nin en gözde yalılarından biridir. EserleriSadullah Paşa edebiyatla da uğraşmıştır. Şair olarak Alphonse de Lamartine'in şiirlerini Türkçeye çevirmiş ve bunlardan "Göl" adlı eser edebi çevirilerden en başarılarından olduğu belirtilmiştir. İki şiiri de basılmıştır. Ayrıca bazı nazım eserleri de vardır.[1] Kaynakça
|
||||||||||||||||||||
