Şemseddin İltutmuş

Şemseddin İltutmuş
İltutmuş mozolesi
Hüküm süresi	1210–1236
Önce gelen	Aram Şah
Sonra gelen	Sultan Rükneddin Firuz
Ölüm	1 Mayıs 1236 Delhi
Eş(ler)i	Şah Türkan
Çocuk(lar)ı	Nasiruddin Mahmud, Raziye Begüm, Muiz ud din Bahram, Rükneddin Firûz
Hanedan	Memlük Hanedanlığı
Dini	İslam

Delhi Sultanlığı
Hanedanlar
Memlûk Hanedanı Kutbüddin Aybeg 1206–1210 Aram Şah 1210–1211 Şemseddin İltutmuş 1211–1236 Rükneddin Firuz 1236 Raziye Begüm 1236-1240 Muizzüddin Behram Şah 1240–1242 Alaaddin Mesud Şah 1242–1246 Nâsırüddin Mahmûd 1246–1266 Gıyâseddin Balaban 1266–1287 Muizzüddin Keykubad 1287–1290 Şemseddin Keyûmers 1290
Halaci Hanedanı Celâleddin II. Fîrûz Şah 1290–1296 Rükneddin I. İbrâhim Şah 1296 Alâeddin I. Muhammed Şah 1296–1316 Şehâbeddin Ömer Şah 1316 Kutbüddin Mübarek Şah 1316–1320 Hüsrev Han (Hanedan dışı) 1320
Tuğluk Hanedanı Gıyâseddin I. Tuğluk Şah 1320–1325 Gıyâseddin II. Muhammed Şah 1325–1351 III. Fîrûz Şah 1351–1388 Gıyâseddin II. Tuğluk Şah 1388–1389 Ebû Bekir Şah 1389–1390 Nâsırüddin III. Muhammed Şah 1390-1394 Alâeddin I. İskender Şah 1394 Nâsırüddin Nusret Şah 1394-1398 Nâsırüddin II. Mahmud Şah 1394-1413
Seyyid Hanedanı Hızır Han 1414–1421 Mübarek Şah 1421–1434 Muhammed Şah 1434–1445 Alaeddin Alem Şah 1445–1451
Ludî Hanedanı Behlûl Han Ludî 1451–1489 Nizâm Han II. İskender 1489–1517 II. İbrâhim 1517–1526
g t d

Şemseddin İltutmuş, Delhi Türk Sultanlığı hükümdarı. Aralık 1210'dan, 27 Nisan 1236'ya dek hüküm sürdü.

Türk kökenli olan İltutmuş, bir süre köle olarak Türkistan'ın çeşitli bölgelerinde bulunduktan sonra Gurlu Muhammed'in sarayında görev almıştı.^[1] 1205'te katıldığı bir seferde Sultan'ın dikkatini çekip bizzat Sultan tarafından hilat giydirilerek şereflendirildi ve azat edildi.^[1] Kutbiddin Aybek'in bir kızı ile evlendirildi.

Aybek öldükten sonra tahta çıkan Erem Şah'ın üke yönetiminde başarısız olacağı kısa sürede anlaşılınca Delhi'den gelen davetler üzerine Delhi tahtı için mücadeleye girdi ve galip gelerek tahta çıktı. Gurlular'ın Türk kumandanlarından Tâceddin Yıldız'ın Delhi Sultanlığı üzerine yürümesi üzerine Tarain düzlüklerinde onunla karşılaşıp esir aldı ve böylece gücünü sağlamlaştırdı.

1229'da Halife Muntasır'dan Nâsırü-l-Emir-ül-Mümînin unvanını aldı. Bengal'deki oğlu ve yardımcı­sı Nasırüddin Mahmud'un ölümüyle karışıklık baş gösterince Bengal'e sefer yaptı ve sükuneti sağlayarak geri döndü.^[2]

Cengiz Han komutasında batıya doğru yayılan Moğol İmparatorluğu'nun baskısına direndi. Moğol istilasından kaçan çok sayıda Müslüman Türk Hindistan'a gelmiş ve ülkesine sığındı. Aralarında sanatkârlar, emir ve melikler hatta hükümdarlık yapmış kişiler bulunuyordu. İltutmuş bu kişilere itibar gösterip yönetiminde başarılı hizmetler göstermelerini sağladı; böylece Moğol istilasını kendi lehine çevirdi.^[1]

Arka arkaya seferlerle Sind, Multan ve Bengal bölgeleri Türk hakimiyetine geçti. İltutmuş, Gucerat'ı ele geçirmeyi başaramadıysa da, Racputlar'ı yenilgiye uğratarak topraklarını güneye doğru genişletti, ayrıca yavaş yavaş Delhi Türk Sultanlığı'nın Ganj vadisine hakim olmasını da sağladı.

En beğendiği oğlu Nasirüddin Mahmud, Bengal Valisi iken ölmüştü. Başta Rükneddin olmak üzere diğer oğulları da eğlence ve sefahatla meşgul olduğu için ölümünden sonrasında kızı Raziye Begüm'ü veliaht gösterdi.^[3]

1236'da hayatını kaybetti; Delhi'de Kutub Camisi'nin kuzeybatı köşesindeki türbede toprağa verildi.^[1]

Adalete önem veren ve adaletli davranan bir hükümdar olduğu kaynaklarda zikredilir. Adalete verdiği önemi gösteren ilginç örnekler vardır. Bunlardan biri, toplumda haksızlığa uğrayan kişilerin renkli giyinmesini istemesidir. Böylece haksızlığa uğradığını düşünen kişiler kolayca tespit edilecektir. Bir diğeri, zulme uğrayan kişilerin kendisine gece vakti de kolayca ulaşmasını sağlamak için sarayının kapısına çan taktırmasıdır.^[4]