กลุ่มโบราณสถานแห่งขชุราโห

กลุ่มอนุสรณ์ขชุราโห

แหล่งมรดกโลกโดยยูเนสโก
ที่ตั้ง	ฉัตรปุระ, มัธยประเทศ, อินเดีย
เกณฑ์พิจารณา	วัฒนธรรม: i, iii
อ้างอิง	240
ขึ้นทะเบียน	1986 (สมัยที่ 10th)
พิกัด	24°51′16″N 79°55′17″E / 24.854422°N 79.921427°E / 24.854422; 79.921427
ที่ตั้งกลุ่มโบราณสถานแห่งขชุราโห ในประเทศอินเดีย แสดงแผนที่ประเทศอินเดีย กลุ่มโบราณสถานแห่งขชุราโห (รัฐมัธยประเทศ) แสดงแผนที่รัฐมัธยประเทศ

กลุ่มโบราณสถานขชุราโห (อังกฤษ: Khajuraho Group of Monuments) เป็นหมู่โบสถ์พราหมณ์และโบสถ์ไชนะตั้งอยู่ในอำเภอฉัตรปุระ, รัฐมัธยประเทศ, ประเทศอินเดีย ราว 175 กิโลเมตรทางตะวันออกเฉียงใต้จากฌันสี ปัจจุบันเป็นแหล่งมรดกโลกของยูเนสโก^[1][2] หมู่มนเทียร (ศาสนสถาน) เหล่านี้ขึ้นชื่อในฐานะสถาปัตยกรรมแบบนคร และงานแกะสลักวาบหวิวประดับมนเทียร^[3]

มนเทียรส่วนใหญ่ในขชุราโหสร้างขึ้นในปี 950 ถึง 1050 โดยจักรวรรดิจันเทละ^[4][5] เอกสารโบราณระบุว่าขชุราโหมี 85 มนเทียรในศตวรรษที่ 12 ครอบคลุมพื้นที่ราว 20 ตารางกิโลเมตร ในจำนวนนี้มีเพียง 25 แห่งที่หลงเหลือมาถึงปัจจุบัน ในอาณาเขตราวหกตารางกิโลเมตร^[2] ในบรรดามนเทียรที่ยังคงอยู่ กันทรียะมหาเทวมนเทียร เป็นมนเทียรที่มีการประดับประดาและก่อสร้างอย่างวิจิตรตระการตามากที่สุดแห่งหนึ่ง^[6]

หมู่มนเทียรขชุราโหมีมนเทียรที่สร้างขึ้นเพื่อบูชาในศาสนาฮินดู กับ ศาสนาไชนะ ซึ่งเป็นไปได้ว่าในอดีตมีการอยู่อาศัยร่วมกันของศาสนิกชนทั้งสองศาสนาอย่างกลมเกลียว^[7]

มนเทียรต่าง ๆ ในขชุราโหเป็นมนเทียรในศาสนาฮินดู นิกายไวษณวและนิกายไศว กับในศาสนาไชนะ หลักฐานทางโบราณคดีเสนอว่ามนเทียรต่าง ๆ สร้างขึ้นไล่เลี่ยกันในปลายศตวรรษที่สิบ วิลล์ ดิวรานท์ ระลุว่าการสร้างมนเทียรร่วมกันในพื้นที่นี้แสดงให้เห็นถีงการอดกลั้นทางศาสนา การยอมรับซึ่งมุมมองที่แตกต่าง และการอยู่ร่วมกันของศาสนิกชน^[8]

ที่	ชื่อมนเทียรในปัจจุบัน	ศาสนา	เทพเจ้าองค์ประธาน	สร้างเสร็จในปี (ค.ศ.)[9][10]	ภาพ
1	ชาวสาถโยคินีมนเทียร	ฮินดู	เทวี, 64 โยคินี	885
2	ลาลคุนมหาเทวมนเทียร	ฮินดู	พระศิวะ	900
3	พราหมมนเทียร	ฮินดู	พระวิษณุ	925
4	ลักษมณมนเทียร	ฮินดู	พระไวกูณฐวิษณุ	939
5	วราหมนเทียร	ฮินดู	พระวิษณุ	950
6	ปารศวนาถมนเทียร	ไชนะ	พระปารศวนาถ	954
7	ฆานไตมนเทียร	ไชนะ	พระอาทินาถ	960
8	มหิศสุรมรรทินี	ฮินดู	มหิษสูรมรรทินี	995
9	วิศวนาถมนเทียร	ฮินดู	พระศิวะ	999
10	มตันเคศวรมนเทียร	ฮินดู	พระศิวะ	1000
11	วิษณุทรงครุฑ	ฮินดู	พระวิษณุ	1000
12	ซากของพีชมณฑลมนเทียร (Beejamandal Temple ruins)	ฮินดู	พระศิวะ	1000
13	พระคเณศ	ฮินดู	พระศิวะ	1000
14	เทวีชคทัมพีมนเทียร	ฮินดู	เทวีชคทัมพี	1023
15	จิตรคุปตมนเทียร	ฮินดู	พระอาทิตย์ พระจิตรคุปต์	1023
16	อาทินาถมนเทียร	ไชนะ	พระอาทินาถ	1027
17	ศานตินาถมนเทียร	ไชนะ	พระศานตินาถ	1027
18	กันทรียมหาเทวมนเทียร (ใหญ่ที่สุด)	ฮินดู	พระศิวะ	1029
19	วามานมนเทียร	ฮินดู	พระวามนะ	1062
20	ชวารีมนเทียร	ฮินดู	พระวิษณุ	1090
21	จุตรภูชมนเทียร	ฮินดู	พระวิษณุ	1110
22	ทุลเทวมนเทียร (ทุลเทโอ)	ฮินดู	พระศิวะ	1125