Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

 

Berlewalde

Het Berlewalde is een verdwenen middeleeuws bos dat was gelegen in de westelijke Achterhoek. De exacte locatie is niet bekend; in 1294/1295 wordt het in de rekening van graaf Reinoud I van Gelre genoemd.[1]

De naam Berlewalde wordt sinds 2008 door wetenschappers -en in navolging van hen door lokale overheden[2]- gebruikt als pars pro toto voor het midden van de Achterhoek, waar tegenwoordig dorpen als Ruurlo, Vorden, Hengelo, Steenderen en Zelhem liggen.[3] Dit Berlewalde wordt gezien als een mystiek beeld van een historisch boslandschap waar de overheden in het beleid voor het landelijk gebied gebruik van kunnen maken. Onderstaand verhaal heeft betrekking op dit Berlewalde in overdrachtelijke zin.

Wildernis

Toen de mens overschakelde op de landbouw verdween het oerbos snel, het eerst van de hogere delen van het landschap waar akkers werden aangelegd. Grazend vee versnelde de aftakeling van het omringende bos. Het resultaat was dat al in de IJzertijd, omstreeks 2500 jaar geleden, een halfopen parklandschap was ontstaan, waarin cultuurland werd afgewisseld door struikgewas en restanten bos. Alleen het lage, moerassige midden, tussen Ruurlo en Steenderen, het Synwede, bleef tot ver in de middeleeuwen een bosrijke wildernis, afgewisseld met venen. Grote delen van het moerassige gebied waren begroeid met elzenbroekbos.

De Achterhoek was eeuwenlang een grensgebied, tussen de bisdommen van Utrecht en Münster. Vanuit invloedssferen uit westelijke en oostelijke richting, zoals de bisschop van Utrecht en het Sticht Vreden, kwamen in de Achterhoek in de vroege middeleeuwen (omstreeks de 9e eeuw) ontginningen op gang. Er waren overigens wel enkele permanent bewoonde eilanden, zoals Zelhem en nederzettingen ten oosten van Zutphen.

Bewoning

Vanuit deze oudste woonkernen raakte de bewoning steeds verder verspreid. De grootste dekzandruggen in het gebied werden omstreeks de 12e eeuw omgevormd tot enken. Ook kleinere zandkoppen werden akkerland, deze individuele ontginningen zijn de kampen. Bij elk gehucht of elke buurtschap behoorde behalve een enk ook weidegrond en hooiland. Vee werd zowel geweid op het veld (heide) als in het meer voedselrijke broek. Langs de beken in de broeken lag hooiland.

In het Synwede (Zieuwent) liepen tot in de 15e eeuw kuddes (half-) wilde paarden. Het bos werd door de mens gebruikt, om vee (vooral varkens en runderen) te weiden, maar ook de productie van houtskool was belangrijk. De oudste sporen van houtskoolproductie dateren uit de negende eeuw (bij Ruurlo en Zutphen), de jongste uit 1905 (bij Zieuwent). Het houtskool werd vooral gebruikt om ijzer te bewerken (onder meer bij Zutphen en Zelhem).

Vanaf de 14e eeuw wordt op steeds grotere schaal turf gestoken in de venen en worden er sloten gegraven, voor zowel de afvoer van turf als ontwatering. Deze ontwatering maakte ontginningen mogelijk in de voorheen natte gebieden. De laatste bossnippers van het natte oerbos, dat we tegenwoordig in zijn algemeenheid als Berlewalde aanduiden, verdwijnen uiteindelijk in de 16e en 17e eeuw uit het landschap.

Kembali kehalaman sebelumnya


Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve 
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9