|
Tomdi XonligiTomdi Xonligi (Tamdı Xandıģı, تامدى حاندىغى) XVI asr oxiri XVII asr boshlarida Qizilqum hududida vujudga kelgan davlat.
Tarix1581-yilning yozida Sirdaryoning quyi oqimiga koʻchgan Shigʻayxon (qozoq xoni) ogʻir tushkunlikka tushib qoladi. Ba’zi ma’lumotlarga koʻra, u keksaygan chogʻida hokimiyatdan voz kechib, dinga yuzlanib, Buxoro ziyoratgohiga borib, Xoʻjand shahrida kunlarini oʻtkazib, Xudoga sajda qilgan. Chigʻayxonning yaqin safdoshlaridan biri sirboylik Seyitqul botir Toʻqpanuli (Jalantoʻshning otasi) edi. Shigʻayxon bilan birga Seyitqul biy 40 ming kishi Tomdi hududiga koʻchdi. Seyitqul biy Nurota, Qizbibi, Samarqand, Buxoro, Jizzax, Oqtau, Qizilqumax va Tamdiga alshinlarni qozoq urugʻlari (alshin urugʻiga Alimuli va Bayuli kabi qabila boʻlinmalari kiradi) joylashtirgan. 17-asrda Oʻrta Osiyoda siyosiy vaziyat keskinlashdi. Qolaversa, Qozoq xonligi bilan Buxoro xonligi oʻz-ora urush jarayonida edi. Bu toʻqnashuvlar Toshkent shahri va uni atrofida sodir boʻlgan. Jalantoʻsning otasi Seyitqul biy oʻz qoʻshinlari bilan Shigʻayxon va uning oʻgʻli Taukelxonning harbiy yurishlarida faol qatnashgan. Bu vaqtda Qizilqumdagi (Tamdi, Kenimix) qozoqlarning xoni Dinmuhamed Sulton Xaknazaruli edi. Seyitqul biy oʻz qoʻl ostidagilarini Nurota viloyatidagi oʻzbeklar va qoraqalpoqlar bilan birlashtirib xonlik qurdi, uning 5000 nafar doimiy harbiy xizmatchisi boʻlib, alohida hukmronlik qildi va mustaqil boʻlgan. Seyitqul biy Jalantoʻshni Sulton Dinmuhammadga ta’lim olish uchun beradi. Dinmuhammad Buxoro xoni taʼsirida boʻlgan. ManbalarHavolalar
|
