PYD tam adı ile Demokratik Birlik Partisi (Kürtçe: Partiya Yekîtiya Demokrat, Arapça: حزب الاتحاد الديمقراطي, romanize: Ḥizb Al-Ittiḥad Al-Dimuqraṭiy), 2003 yılında Kürtler tarafından Suriye'nin kuzeyinde kurulmuş bir siyasi partidir.[3]Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nin iktidar partisidir.[4] Partinin eş başkanlık görevini Eylül 2024'ten beri Perwîn Yûsif ve Xerîb Hiso yürütmektedir.[5][6] Askerî kolu yaklaşık 85 binden fazla militana sahip YPG'dir.[7]
Salih Müslim ile Asya Abdullah, 2010-2017 yılları arasında PYD'nin eş başkanlığını yaptı. Müslim ile Abdullah, Eylül 2017'de gerçekleştirilen PYD'nin 7. kongresinde görevi Şahoz Hasan ve Hevi Mustafa'ya devretmişti. 19 Mart 2022 tarihinde Haseke'de PYD'nin 9. kongresinde yapılan seçimle yeniden Salih Müslim ve Asya Abdullah PYD Eş başkanlığına seçildi.[6]
Finlandiya ve İsveç'in PYD'ye destek verdiği iddiası, Türkiye'nin Finlandiya ve İsveç'in NATO'ya katılım hedeflerine karşı çıkmasına neden olan noktalardan biridir.[18][19]
2024'ün Eylül ayında yapılan 10. PYD Kongresinde, Salih Müslim ve Asya Abdullah'ın yerine PYD'nin eş başkanlığına Perwîn Yûsif ve Xerîb Hiso seçilmiştir. Kongrede, PYD Genel Meclisi'nin 90 üyesi de seçildi.[20][21]
Kuruluşu ve ideolojisi
Suriye Demokratik Birlik Partisi (PYD), 2003'te kuruldu. Tüzüklerinde PKK kurucu lideri Abdullah Öcalan'ın "demokratik uygarlık ve demokratik toplum teorisi" vurgulandı. Partinin "ordusu" durumundaki YPG ise Suriye İç Savaşı ile etkinlik kazandı. Bunun dışında Asayiş ismiyle polis gücü niteliğinde bir yapı kuruldu. Partinin PKK ile olan ilişkisi tüzükte "Abdullah Öcalan'ın felsefesinden gurur duymak ve bu felsefeye bağlı olmak, Öcalan'ın esaretten kurtarılması için milli, ahlaki ve insani bir görev olarak mücadele etmek" ifadeleriyle de desteklendi.[22]
Savaş suçu iddiaları
13 Ekim 2015'te Uluslararası Af Örgütü, Demokratik Birlik Partisi (PYD) ile askeri kanadı YPG’nin Suriye'nin kuzeyinde Arap ve Türkmen sivillerin yaşadığı bölgeleri kullanılamaz hale getirdiğini, bölgedeki sivilleri zorla göç ettirdiğini, insan haklarını ihlal ettiği ve savaş suçu işlediğini bildiren bir rapor yayımladı.[23][24][25][26] Bazı ihlâllerin işlendiğini kabul eden PYD, bunun sivillerin korunması için gerekli olduğunu savundu. YPG ise raporu yalanladı ve ihlallerin istisna düzeyinde olduğunu belirterek, savaş suçu işlendiğine dair iddiaların gerçekle ilgisinin bulunmadığını iddia etti.[27][28][29]Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu (SMDK) başkan yardımcısı Abdurrahman Mustafa; PYD'yi PKK'nın bir uzantısı olarak gördüklerini, Rakka ve Tel Abyad'da demografik yapıyı değiştirdiğini ve insan hakları ihlallerinde bulunduğunu iddia etti.[30]
PKK bağlantısı
PYD'nin, PKK ile bazı kaynaklara göre benzer görüşleri savundukları, bazı kaynaklara göre de aralarında bir ortaklık olduğu öne sürülmektedir.[31][32]Abdullah Öcalan'ın kardeşi ve eski PKK üyelerinden Osman Öcalan, 2013 yılında verdiği bir röportajda PYD'nin PKK'ya bağlı olduğunu ve örgütün verdiği kararlara göre hareket ettiğini açıkladı. Ayrıca, PYD'nin kurulması görevinin Murat Karayılan'a verildiğini, bunu kabul etmemesi üzerine PYD'nin 2003 yılında kendisi tarafından kurulduğunu iddia etti.[33]
2013 yılında Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Terörle Mücadele Merkezi (NCTC)'nin her yıl yayımladığı ve dünyada faaliyet gösteren terör grupları hakkında bilgiler içeren "Terörle Mücadele Yıllığı" raporunda PYD'nin, PKK Kongra-Gel'in Suriye kolu olduğuna dair ifade yer aldı. 2014 ve 2015 yıllarında yayımlanan yıllıkların PKK ile ilgili kısmındaki bu ifade kaldırıldı.[34] 2016'da Amerika Birleşik Devletleri Senatosu'nun Silahlı Hizmetler Komitesi'nde senatör Lindsey Graham'in Suriye konusunda sorularını yanıtlayan ABD Savunma Bakanı Ashton Carter, Graham'in "Raporlar, PYD ve YPG'nin PKK ile bağlantılı ya da en azından önemli ilişkileri olduğunu belirtiyor. Bu doğru mu?" şeklindeki sorusuna "Evet" yanıtını verdi.[35] 2011-2012 yılları arasında CIA Direktörü olan David Petraeus, Münih Güvenlik Konferansı'nda Türkiye konulu bir oturumda PYD için "ABD'nin terör örgütü olarak kabul ettiği PKK'nın kuzeni" ifadesini kullandı.[36]
20 Temmuz 2016'da, Europol tarafından yayımlanan "Avrupa Birliği Terörizm Durumu ve Trendi 2016" adlı raporda PYD ve silahlı kanadı YPG'nin PKK'nın Suriye'deki uzantıları olduğuna dair ifadelere yer verildi.[37] 4 Mayıs 2017 tarihinde Uluslararası Kriz Grubu tarafından yayınlanan "The PKK’s Fateful Choice in Northern Syria" adlı bir raporda PYD, YPG ile birlikte PKK'nın Suriye kolu olarak tanımlandı.[38]Türkiye ise PYD'yi YPG ile birlikte PKK'nın Suriye uzantısı olarak kabul etmekte ve terör örgütü olarak tanımlamaktadır.[39][40] Ocak 2018'de Birleşik Krallık Parlamentosu Dışişleri Komisyonu'nun "Kürtlerin hevesleri ve İngiltere'nin çıkarları" başlıklı oturumda milletvekillerinin sorularını yanıtlayan Ortadoğu ve Kuzey Afrika'dan Sorumlu Devlet Bakanı Alistair Burt, "..PYD ve YPG ile konuştuğumuzda, PKK ile ilişkileri kesmesi gerektiğini söylüyoruz. Pratikte ise muhtemelen kesmiyorlar. İlişkiler ortada. Bunu biliyoruz ancak PKK ile temasımız yok. Bu meseleyi PYD ile her zaman gündeme getiriyoruz.." ifadelerini kullandı.[41] Amerika Birleşik Devletleri Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA'in ülkeler hakkında bilgilere yer verdiği kaynak kitabı The World Factbook'un 23 Ocak 2018'de güncellenen versiyonunda, Suriye'deki yabancı kaynaklı terör örgütleri listesinde gösterilen PKK başlığı altında, "Salih Müslim Muhammed PKK'nın Suriye kanadı Demokratik Birlik Partisi (PYD)'nin liderliğini yönetiyor" ifadesine yer verildi.[42]
Eski Almanya Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel Mart 2018'de Der Tagesspiegel gazetesi için "Afrin sonrası Türkiye ve Batı - Afrin, ABD'ye bir mesajdır" başlığıyla bir makale yayımladı. Gabriel makalesinde; "YPG ve PYD'nin, PKK'nın stratejik liderliği altında bulunduğunu ancak nispeten büyük bir operasyon özgürlüğüne sahip olduğunu varsaymak gerekir.." ifadelerini kullandı.[43] 2008-2010 yılları arasında Amerika Birleşik Devletleri'nin Ankara Büyükelçisi olarak görev yapan James Franklin Jeffrey verdiği bir röportajda "Hiç şüphe yok ki PYD ve onun askeri kanadı olan YPG, ana örgüt PKK'nın unsurlarıdır ve genel anlamda onun kontrolü altındadır. İlgili ABD kurumları bu ilişkiyi birçok kez dile getirmiştir ancak ABD yönetimi, PKK'yı resmen terör örgütü olarak kabul ederken bu durumu resmî olarak önemsemiyor gözükmektedir." değerlendirmesinde bulundu.[44]
NATO'ya bağlı Terörle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi'nin yıllık dergisi Defence Against Terrorism Review'in 4 Mart 2016 tarihli sayısında yer alan Andrew Self ve Jared Ferris imzalı makalede, PYD-YPG'nin web sayfasındaki ölüm ilanlarında doğum ve katılım yerleri ile PKK-PYD-YPG arasındaki geçişkenlik karşılaştırılarak YPG'nin çatışmalarda öldüğünü ilan ettiği 2096 örgüt üyesinin PKK militanlarından oluştuğuna dair tespite yer verildi.[45][46] "Ölüler Yalan Söylemez/PKK’nın Bölgesel Üçkağıtçılığını Gösteren Cephede Ölenler Datası" adlı makalede; PYD'nin, PKK tarafından kurdurulduğu, Suriye İç Savaşında PYD-YPG saflarında bulunan teröristlerin çoğunluğunun büyük ölçüde Türkiye, Irak ve İran'dan gelen PKK'lılar olduğu belirtildi.[47] Bu militanların % 16'sının Türkiye'den geldiği bilgisi yer alan makalede, Salih Müslüm'e destek için bin teröristin Kandil'den gönderildiğine dair ifadelere yer verildi.
NATOParlamenter Asamblesi (NAPA) Türkiye Delegasyonu Başkanı ve Adalet ve Kalkınma Partisi İstanbul milletvekili Ahmet Berat Çonkar, NATO PA'nın Polonya'nın başkenti Varşova'daki 2018 İlkbahar Genel Kurulunda hazırlanan taslak raporda "PYD ve YPG'nin, PKK'nın Suriye kolu olduğu" ifadesinin açık ve net şekilde yer almasını sağladıklarını açıkladı.[48] Temmuz 2018'de Almanya Federal Anayasa Koruma Teşkilatı tarafından ülkede faaliyet gösteren yasa dışı grup ve terör örgütlerinin 2017 yılındaki durumlarının kaleme alındığı 138 sayfalık bir rapor yayımlandı. Raporda, PYD için PKK'nın kardeş örgütü nitelemesi kullanırken, YPG'nin de PKK'nın Suriye'deki uzantılarından biri olduğu bilgisine yer verildi.[49]
Amerika Birleşik Devletleri'nin Suriye Özel Temsilcisi ve eski Ankara Büyükelçisi James Jeffrey, Washington'un Suriye'nin kuzeydoğusunda sahadaki yerel ortağının PYD olduğunu söyledi ve PYD'yi de PKK'nın Suriye uzantısı olarak tanımladı. Jeffrey, Amerika'nın, PKK'yı terör listesine almış olmasına rağmen PYD için bunu yapmadığını, bunun "Türkler için büyük bir endişe kaynağı olduğu" ifadesini kullandı. Bununla birlikte görevlerinin Türkiye'ye ciddi saldırılar düzenleyen IŞİD'in yenilgiye uğratılması olduğunu anladıklarında Türkiye'nin bu duruma rıza gösterdiğini belirtti.[50]
PYD'nin Silahlı kanadı olan YPG ve Özgür Suriye Ordusu, 15 Haziran 2015 tarihinde Suriye'nin Tel Abyad (Girê Spî) şehrini İslamcı örgütler ile girdiği çatışmalar sonucu ele geçirdi.[10]
^Lau, Anna; Baran, Erdelan; Sirinathsingh, Melanie (18 Kasım 2016). "A Kurdish response to climate change". OpenDemocracy. 12 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2019.
