Komplikasyon (tıp)

Tıbbi anlamda 'komplikasyon' terimi, bir rahatsızlığın, hastalığın veya tıbbi tedavi işleminin ön görülebilen istenmeyen etkileridir. Komplikasyonlar bir hastalığın gidişatını kötü yönde etkiler. Komplikasyonlar mevcut hastalığın ağırlaşması veya diğer organ sistemlerini etkileyen yeni şikayet ve bulguların ortaya çıkması olarak görülebilir. Altta yatan hastalıkla birlikte komplikasyonlar yeni hastalıkların ortaya çıkmasına sebep olabilirler. Ayrıca uygulanan tedavilere de bağlı komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

Komplikasyonların ortaya çıkması birçok sebebe bağlıdır. Bunlar hasta yaşı, hastanın mevcut diğer hastalıkları, bağışıklık sistemi, kullanılan ilaçlar ve geçirdiği cerrahi müdahaleler, bağışıklı sisteminin durumu gibi faktörlerdir.

Komplikasyonlar Sekel ismi verilen ve bazı hastalıkların özellikle akut döneminde ortaya çıkan ve kalıcı hasarlar bırakan durumlar ile karıştırılmamalıdır. Sekeller genellikle hastalığın oluşum sürecinde erken dönemlerde veya iyileşme sürecinde geç dönemde ortaya çıkabilir. Örneğin geçirilmiş bir inmeye bağlı vücudun bir tarafında meydana gelen kalıcı kuvvet kaybı bir sekeldir.

İyatrojenik komplikasyonlar uygulanan tedaviye bağlı ortaya çıkan komplikasyonlardır ve çok çeşitlidir:

İlaçlar: Hastaya uygun olmayan ilaç verilmesi, uygun olmayan dozda verilmesi, taşınma kurallarına uyulmaması, ilacın yanlış yolla kullanılması gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Bunlardan korunmak için elektronik reçete kullanımı, saklama ve transport kurallarına uyulması, ilaçların önceden ayarlanmış dozlarda paketlenmesi gibi koruyucu önlemler uygulanabilir.

Cerrahi: Cerrahi kaynaklı komplikasyonlar anestezi kaynaklı olabilir. Bunlar yanlış hasta veya yanlış taraf cerrahileri olabilir. Bunları engellemek için evrensel kurallar uygulanmaktadır. Bunlar hastanın kimliğinin doğrulanması, cerrahi alanın ve tarafın işaretlenmesi, bunları cerrahi öncesi, cerrahi esnasında ve sonrasında çift taraflı kontrol esaslarına dayanarak tekrar tekrar kontrol edilmesi kurallarından oluşur.

Tanısal: Yanlış tanı, gereğinden fazla tanı, uygun olmayan tanılardır. Bu farklar hasta ve hekim farklılıklarından kaynaklanır.

İnsan, iletişim ve takım çalışması: İnsanların bir arada çalışma yeteneği, alt üst hiyerarşisinin yönetimi ve takım elemanlarının arasındaki iletişim gibi faktörlerden etkilenir.

Tedavi kaynaklı enfeksiyonlar: Tedavi kaynaklı komplikasyonların en sık sebebi hastalara uygulanan eksternal kateterlerden kaynaklanmaktadır. İdrar sondaları, santral veya venöz damar yolu uygulamaları, entübasyon işlemleri gibi işlemlerden sonra enfeksiyon görülme ihtimali artmaktadır. En sık görülen tedavi/hastane nedenli enfeksiyon kaynakları Escherichia coli, Proteus mirabilis^[1] ve Clostridium difficile'dir.^[2] Bu enfeksiyonların oluşumunda gösterilen en sık sebep el hijyenidir.^[3]