|
Kadir Has
   Kadir Hasoğlu (10 Eylül 1921, Kayseri - 22 Mart 2007, İstanbul), Türk iş insanı, hayırsever. Gerçekleştirdiği sanayi girişimleri ile Türkiye'nin sanayileşmesinde rol oynamıştır. Coca Cola’nın Türkiye’de yatırım yapmasına, Alman Mercedes-Benz firmasının Türkiye’deki otobüs, kamyon ve motor fabrikası kurmasına öncülük etti. Türkiye'nin en büyük bankalarından olan Akbank'ın Sabancı Ailesi'nden sonra en büyük kurucu hissesine sahipti. Eşi Rezan Has ile birlikte 1981 yılında Has Vakfı'nı (HASVAK) kurarak eğitim ve sağlık alanında hayır işleri gerçekleştirmiş, 1997 yılında Kadir Has Üniversitesi'ni kurmuştur. HayatıKadir Has, 1921 yılında Kayseri'de doğdu. Ailesi, cumhuriyetin ilk yıllarında Kayseri'den Adana'ya taşındı. Ticaretle uğraşan babası Nuri Bey, Adana'da sanayiciliğe yönelmiş; Milli Mensucat Fabrikası'nın ve daha sonra Akbank’ın kurucuları arasında yer almıştır. Kadir Has, 1933 yılında Gazi İlkokulu'ndan mezun oldu.[2] Adana'da başladığı lise öğrenimine İstanbul'da devam etti.[3] 1942 yılında Boğaziçi Lisesi'nden mezun oldu. Aynı yıl Kandilli Kız Lisesi öğrencisi Rezan Germirli ile evlendi. Rezan Has'ın annesi İstanbul'un Kanlıca semtinde yaşayan Yağcızâde Ailesi'nden Şehime Hanım; babası ise Kayseri'nin tanınmış ailelerinden Germirli Mehmet Bey'dir.[4] Kadir Has, eşi ile Adana'ya yerleşerek babasının yanında çalıştı. O dönemde sanayi faaliyetlerini finanse etmek için Akbank'ı kuran Kayserili ve Adanalı işadamları arasında olan Has ailesi, Sabancı ailesi ile birlikte Adana'da yağ fabrikası ve tekstil fabrikası, Amik pamuğunu işlemek üzere 1953 yılında Antakya’da Akiş İplik Fabrikası’nı kurdu. Kadir Has, 1950'lerin başında babası ile işlerini ayırıp Adana'da radyodan, traktör yedek parçasına kadar birçok ürünün satıldığı büyük bir mağaza açtı. 1960 yılında İstanbul'a taşındı ve ağırlıkla otomotiv sanayine yönelik işler yaptı.[5] İstanbul'daki ilk işyerini Karaköy'deki Perşembe Pazarı'nda idi. Alman Henschell kamyonlarının temsilciliğini aldı. ABD kökenli Coca Cola'yı Türkiye getirmek için çaba gösteren Has'ın girişimi ile 1964 yılında, Bakırköy'ün İncirli semtinde kurulan şişeleme tesisi, Coca Cola'nın Türkiye'deki ilk, dünyadaki 1916. fabrikası oldu. Kadir Has, iki yıl sonra tüm Coca Cola hisselerini kardeşi Kemal Has'a sattı. 1967 yılında Türkiye'de ortak arayan Alman Mercedes-Benz firması ile ortak olarak İstanbul Davutpaşa'da bir otobüs ve kamyon fabrikasını kurdu; Otomarsan firmasının yönetim kurulu başkanlığı ve üyeliği görevlerini uzun süre yürüttü. Koç ailesiyle birlikte Bursa'da Karsan adıyla Peugeot minibüs fabrikasının ortakları arasında yer aldı. Fransızların Michelin Lastikleri'nin Türkiye distribütörlüğünü üstlendi. Doksanlı yıllarda medya sektörüne de giren Has, 1992 yılında Türkiye'nin ilk özel televizyon kanallarından biri olan HBB'yi ve HBB FM'i kurmuş bu kanallar 2000 yılında kapanmıştır. Yeğeni Mete Has'ın evine 4 Nisan 1971'de giren ve aile üyelerini kaçırıp fidye isteyen Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi (THKP-C) eylemcilerine istedikleri fidyeyi ödediği için sıkıyönetim mahkemesine çıkıp yargılandı, beraat etti.[2] Öz çocuğu olmadığı için ailesinden üç kişiyi, Yeğeni Mete Has'ın kızı Zekiye'yi, Rezan Has'ın kardeşi Nükhet Yolaç'ın oğlu Can'ı ve kardeşi Mahmut Has'ın torunu Nuri Has'ı evlat edindi.[6] 1980'lerde ticarî faaliyetlerini tasfiye etmeye başladı ve hayır işlerine yöneldi. Rezan Hasoğlu ile birlikte 1991 yılında Türk Eğitimine Özgü Kadir Has Vakfı-HASVAK adlı vakfı, 1997 yılında Kadir Has Üniversitesi'ni kurdu. Çiftin tüm serveti, vasiyetleri gereği, bu vakfa bağışlanmıştır.[7] Fenerbahçe SK 1397 sicil numaralı yüksek divan kurulu üyesi[8] olarak, 1960-1973 yılları arasında çeşitli dönemlerde kulüpte yönetici olarak görev almıştır. Türkiye'nin tanıtımına ve eğitime katkıları nedeniyle 1997 yılında Devlet Üstün Hizmet Madalyası ile ödüllendirildi. Has'a, eğitime ve öğretime verdiği katkılarından ötürü 1997’de Marmara Üniversitesi ve KKTC Lefke Avrupa Üniversitesi; 1998 yılında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi; 1999’da Erciyes Üniversitesi tarafından onursal doktora payesi verilmiştir. Kadir Has, 22 Mart 2007 tarihinde kalp rahatsızlığı nedeniyle kaldırıldığı Vehbi Koç Vakfı Amerikan Hastanesi'nde öldü.[9][10] 24 Mart 2007 tarihinde, kurucusu olduğu Kadir Has Üniversitesi'nde düzenlenen ilk törenin ardından Küçükyalı'daki aile mezarlığında devlet töreniyle toprağa verildi.[11] Kayseri'de 2007'de temeli atılan 33.000 kişilik yeni stadyuma, Kadir Has'ın vefatı üzerine anısını yaşatmak için onun adı verilmiştir. AyrıcaKaynakça
Dış bağlantılar |
||||||||||||||||||||||||
