Efeslilere Mektup

Yeni Ahit
İnciller
Matta - Markos - Luka - Yuhanna
İlk Hristiyanların tarihi
Elçilerin İşleri
Pavlus'un mektupları
Romalılar · 1. Korintliler 2. Korintliler · Galatyalılar Efesliler · Filipililer Koloseliler · 1. Selanikliler 2. Selanikliler · 1. Timoteos 2. Timoteos · Titus Filimon · İbraniler
Genel (katolik) mektuplar
Yakup · 1. Petrus 2. Petrus · 1. Yuhanna 2. Yuhanna · 3. Yuhanna Yahuda
Kıyamet
Vahiy Bu kutu: görüntüle tartış değiştir

Efesliler'e Mektup (Grekçe: Επιστολή προς ᾿Εφέσίους) ya da Pavlus'un Efesoslular'a Mektup'u Yunanca, Kutsal Yazılara (Yeni Ahit) ait bir kitaptır. Sadece Efesliler olarak da adlandırılmaktadır. Bu mektup elçi Pavlus'un değişik cemaatlere ya da kişilere yazdığı 14 mektuptan biridir. Pavlus bu mektubu, Efes şehrinde oturan Hristiyanlar'a yazdı.

Tihikos, mektubu Efes'teki cemaate getirdi (Efesoslular 6:21, 22). Ayrıca Pavlus'tan, Kolose cemaatine bir mektup getirdi (Koloseliler 4:7-9). Koloseliler mektubu, Efes'teki Hristiyanlar'a mektupla aynı dönemde yazıldığından, Efesliler'e ve Koloseliler'e Mektuplar'ın arasında bazı benzerlikler vardır. Charles Smith Lewis şöyle yazar: "Efesliler 'deki 155 ayetten 78'i Koloseliler'de tam anlamıyla bulunabilir."^[1]

Kuşkusuz, Kolose'deki koşullar Efes'tekilere benziyordu ve Pavlus, benzer öğütler vermenin iyi olacağını düşündü.

Πρὸς Ἐφεσίους (Pròs Ephesíous; "Efesliler'e") başlığı el yazmalarının tümünde geçmektedir. Fakat Chester Beatty Papirüsü'nde (${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46}}$), Vatikan 1209 ve Sina el yazmalarında Efesliler 1:1'deki "Efes'te" kelimesi yok.

Birkaç eski Hristiyan yazar, Efesliler'e mektubun nüshalarında ἐν Ἐφέσῳ kelimelerini kullanmadılar. Çoğunluk metni (Efes'teki kutsal olanlar ve Mesih İsa'ya inananlar") yerine, "İsa Mesih'e de inanan kutsal olanlar", belki de sadece "İsa Mesih'teki kutsal olanlar ve inananlar" diye okuyorlardı . Vielhauer bundan şu sonuca varmıştır: “Yer adı olmayan 1.1 metni en iyi kanıtlanmış, ulaşılabilir en eski orijinaldir; çünkü bir yer adı silinmiş olmasının makul bir nedeni yoktur, oysa bir kusur olarak algılanan bir konum eksikliğinin giderilmiş olması anlaşılabilir bir durumdur. "^[2]

Diğer taraftan, yer adı olmayan giriş sözleri bir anlam ifade etmediğinden ve Vaticanus 1209 ve Sinaiticus'un sunduğu metin dilbilgisi açısından imkansız olduğundan, Ulrich Luz, mektubun bir genelge olduğunu ve bu yerde alıcı topluluğun adının girilebileceği bir boşluk olduğunu tahmin etti. Alıcının durumu hakkında mektuptan hiçbir şey öğrenilmemesi gerçeği bir genelge söz konusu olduğunu gösterebilir.^[3]

${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46}}$, Vaticanus ve Sinaiticus'un ağırlığına karşın Rainer Schwindt, Harold Hoehner ve Clinton E. Arnold, daha yakın tarihli çalışmalarda “Efes'te” (ἐν Ἐφέσῳ) sözcüklerinin orijinal metne ait olduğu tezini temsil etmektedir. Arnold bunu genelge teziyle ilişkilendirir: Mektup Efesos bölgesindeki cemaatlerde dolaşıyordu.^[4]

İlk kilise yazarları mektubun Efesoslular'a hitaben yazılmış olduğuna tanıklık ediyorlar. Bazıları bu mektubun, Koloseliler 4:16'ya göre Laodikya'ya gönderilen mektup olduğuna inanırken, antik el yazmalarında "Laodikya'da" kelimesi bulunmadığına ve bu noktada bu mektubun herhangi bir nüshasında adı geçen tek şehrin Efesos olduğuna dikkat edilmesi gerek.^[5]

Efeslulara yazılan mektubun içeriği incelendiğinde, Pavlus'un Efesos'taki Hristiyanları aklında tuttuğu ve Asya'nın Roma eyaletinin en önemli şehri olan Efesos'ta hüküm süren koşullar göz önüne alındığında tavsiyesinin özellikle uygun olduğu ortaya çıkar. Bazı örnekler:

• Efesos çok zengin bir şehir olarak biliniyordu ve zenginlik arayışı en önemlisi olarak kabul edildi. Ancak mektubunda Pavlus, gerçek zenginliği vurguladı: "hak edilmemiş iyiliğinin zenginlikleri", Tanrı'nın kutsal kişiler için miras olarak sakladığı "ihtişamın zenginlikleri", "hak edilmemiş iyiliğinin aşan zenginlikleri", "anlaşılmaz Mesih'in zenginlikleri” ve “[Tanrı'nın] ihtişamının zenginlikleri” (1:7, 18; 2:7; 3:8, 16). Bu, Efesos'taki Hristiyanların zenginliğe karşı doğru tavrı geliştirmelerine yardımcı oldu.
• Efesos aynı zamanda ahlaksızlık, kendini beğenme ve ahlaki yozlaşmayla da tanınıyordu ve elçi Pavlus bu şeyleri özellikle eski kişiliğin bir özelliği olarak tanımladı ve Hristiyanların bu eski kişiliği bırakıp "yeni kişiliği" takmaları gerektiğini söyledi. Efesos'taki gevşek ahlak, şehirdeki insanların onları kınamak için değil, onlardan zevk almak için çok kötü şeyler konuşması anlamına geliyordu. Bununla birlikte, Pavlus'un anlattığı gibi Hristiyanlar farklı olacaktı ve Pavlus'un öğüt veren sözlerine göre, zina hakkında konuşmaktan ve ahlaksız şakalar yapmaktan hiç hoşlanmayacaktı (4:20-24; 5:3-5).
• Pavlus'un Hristiyan cemaatini ruhani bir tapınağa benzetmesi, görkemli pagan Artemis veya Diana tapınağının (dünyanın yedi harikasından biri olan) gölgesinde yaşadığı için çok uygundu. "Asya eyaleti ve yeryüzü" Artemis'e taptı ve Efesos'taki ünlü tapınağa şeref verdi (Elçilerin İşleri 19:27). Hristiyanlar ise Tanrı'nın Ruhu aracılığıyla yaşadığı "kutsal bir tapınak" oluştururlar (2:21).

Artemis tapınağı bir kutsal yerdi. Bu, Efesos'ta suçun yayılmasına ve suçluların sayısının artmasına yardımcı oldu. Tapınak duvarlarının etrafındaki belirli bir alanda kimsenin suçtan tutuklanmasına izin verilmedi. Sonuç olarak, tapınak çevresinde hırsızlar, katiller ve diğer suçlulardan oluşan bir yerleşim gelişti. Pavlus'un hırsızlık, acımasızlık, bağırma ve kötülük hakkındaki sözleri bu nedenle uygunsuz değildi (4:25-32).

• Efesos, her türlü şeytancılığın odak noktasıydı. Şehir, birçok sihir biçimi ile dünyaca ünlüydü. Şüphesiz Pavlus, sihir ve büyücülüğün etkisine karşı koymak ve samimi Efesosluların kendilerini bu şeytani uygulamalardan kurtarmalarına yardımcı olmak için birçok mucize gerçekleştirdi (Elçilerin İşleri 19:11, 12). Efesos'ta sihrin ne kadar yayıldığı ve Pavlus'un Hristiyanlara kötü ruh güçleriyle savaşmasını tavsiye etmenin ne kadar uygun olduğu aşağıda gösterilmiştir:

"Efesoslu harfler" dünyaca ünlüdür. “Bunlar belli bir vurgu ile telaffuz edildiğinde, sözde hastalıkları iyileştirebilecek ve kötü ruhları kovabilecek belirli harf veya sözcük kombinasyonlarıydı. Ayrıca parşömen üzerine yazılmışlardı ve kendilerini kötü ruhlardan veya tehlikelerden korumak için tılsımlar veya büyülü maddeler olarak taşınıyorlardı. Plutarkhos (Sempoz. 7) şöyle der: 'Sihirbazlar, iblislerin sahip olduğu kişileri, Efesoslu harfleri belirli bir sırrayla okumaya zorlar'"^[6]

Efesos harabelerinde bulunan yazıtlar, Efesoslular arasında hüküm süren büyük manevi karanlığı ve elçi Pavlus'un o şehirdeki Hristiyanlara neden 'Milletler ruhani karanlıkta iken akıllarının yararsızlığı içinde yürürken yürümeyi bırakmaları için' diye yazdıklarını ortaya koymaktadır (4:17, 18). Duvarlar ve binalar üzerindeki yazıtlar, nüfusun yaşamına batıl inançların, kehanetin ve alametlerin aranmasının egemen olduğunu göstermektedir.

Pavlus'un vaaz etmesi ve mucizeleri, bazı Efesosluları Hristiyan olmaya sevk etti. Pavlus'un duyuru işinin sonucu olarak “Büyücülük yapanların birçoğu kitaplarını toplayıp herkesin önünde yaktılar. Kitapların değerini hesapladılar; elli bin gümüş tuttu [dinarlar ise 37.200 $]” (Elçilerin İşleri 19:19). Pavlus'un bu şehirdeki Hristiyanlara kötü ruh güçleriyle savaşmak için “Tanrı’nın verdiği tüm silah donanımını giymeleri için iyi öğütler vermesi çok yerinde oldu (6:11, 12).

İsa'nın elçisi Pavlus kendini şu sözlerle mektubun yazarı olarak tanıtır: „Tanrı’nın isteğiyle Mesih İsa’nın elçisi olarak atanmış Pavlus’tan, Efesos’ta Mesih İsa’yla birlik içinde olan sadık ve kutsal kişilere, ...“ (Efesoslular 1:1). Ayrıca dört yerde kendisini doğrudan veya dolaylı olarak "İsa Mesih'in tutsağı" olarak tanımlıyor (Efesoslular 3:1, 13; 4:1; 6:20).

Pavlus, Benyamin kabilesinden olan bir Yahudi olarak Tarsus şehrinde doğdu (Filipililer 3:5; Elçilerin İşleri 21:39; 22:3). Anababası Yahudiliğin bir mezhebi olan Ferisilere ait idiler (Elçilerin İşleri 23:6; Filipililer 3:5). Doğumundan beri Roma'nın vatandaşlığına sahipti (Elçilerin İşleri 22:28). Çadırcı olarak geçimini sağladı (Elçilerin İşleri 18:3). Yeruşalim'de tahsili bir Ferisi olan Gamaliel tarafından öğretildi (Elçilerin İşleri 22:3). En az iki dil -İbranice ve Yunanca- konuşabildi (Elçilerin İşleri 21:37-40).

Pavlus, oradaki Hristiyanları tutuklu olarak Yeruşalim’e getirebilmek için Şam'a giderken olağanüstü bir görünüşte gökteki İsa'dan elçisi olarak seçildi (Elçilerin İşleri 9:1-16; Efesoslular 1:1).

Çocukluğundan beri o iki isme sahipti: İbranice ismi Saul ve Romalı ismi Pavlus. Özellikle Yahudi olmayan insanlara iyi haberi duyurmak için görevlendirildiğınden dolayı Romalı ismini kullandı (Elçilerin İşleri 9:15; Galatyalılar 2:7, 8).

M.S. 200 civarında yazıldığı söylenen Chester Beatty Papirüsü'nde (${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46}}$), Efesoslular'a yazılan mektup da dahil olmak üzere sadece Pavlus'un mektuplarını içermektedir. Bu, Efesoslular Mektubu Pavlus'un mektuplarına atandığını gösterir.

İlk kilise yazarları bu mektubun Pavlus tarafından yazıldığını ve "Efesoslular'a" hitaben yazıldığını onaylıyorlar.

• Örneğin M.S. 2. yüzyılda yaşayan Irenaeus Efesoslular 5:30'a atıfta bulundu: “Aziz Pavlus’un Efesoslulara yazdığı mektupta dediği gibi, biz onun bedeninin uzuvlarıyız..” • Aynı zamanda yaşayan İskenderiyeli Klemens, Efesoslular 5:21'i alıntıladı: "Bu nedenle [elçi] Efesoslulara mektubunda, ‘her biriniz içindeki Tanrı korkusuyla diğerine istekle boyun eğsin’, diye yazdı. • M.S. üçüncü yüzyılın ilk yarısında yazar Origenes, Efesoslular 1:4'ü alıntılayarak şöyle dedi: "Efesoslulara yazdığı mektupta elçi de, ‘bizi dünyanın kuruluşundan önce seçen’, diyerek aynı ifade tarzını kullanır."^[7] • Hristiyanlığın ilk dönemi konusunda başka bir otorite olan tarihçi Eusebios (M.S. y. 260-y. 340) Efesoslular’ı kanonik, yani Kutsal Metinler dizisinin bir kısmı olarak kabul eder. • Diğer ilk dönem kilise tarihçilerinin çoğu da Efesoslular kitabına Kutsal Yazıların bir kısmı olarak değinir.^[8]

Almanca konuşan Kutsal Kitap bilginleri, 20. yüzyılın ortalarından beri geniş bir fikir birliği gelişmiştir; buna göre Efesliler'e yazılan mektup, Pavlus'un mektuplarından biri değil, Pavlus'un bir öğrencisinin eseridir.

Bu fikir birliği, İngilizce Yeni Ahit biliminde geçerli değildir; burada uzmanların bir kısmı, Almanca konuşan muhafazakar-evanjelik tefsirciler gibi mektubun Pavlus'tan yazıldığını savunuyor.

Rotterdamlı Erasmus, Efesoslulara yazılan mektubun Pavlus'un eseri olduğuna dair şüphe uyandıran ilk bilginiydi.^[9] 1519'da Yeni Ahit Üzerine Notları'nda şunları yazdı: “Üslup Pavlus'un diğer mektuplarından o kadar farklı ki bir başkasından gelmiş olabilir.”

Luz, Efesoslular'a yazılan mektubun Pavlus tarafından değil, elçinin bir öğrencisi tarafından yazıldığına göre, tarihsel-eleştirel tefsir konusunda kapsamlı ve mezhepler arası bir fikir birliğine dikkat çekti. Azınlık, Efesoslular'a yazılan mektubun Pavlus'tan bir yaş mektubu olduğu yönündeki görüşüne Heinrich Schlier tarafından temsil edildi, ancak Pavlus'un yazarlığını kabul etmeyen argümanlara karşı galip gelemedi.^[10]

Pavlus dört defa tutuklu olduğunu yazıyor (Efesoslular 3:1, 13; 4:1; 6:20).

Pavlus, Porcius Festus Romalı vali olarak Antonius Feliks'in yerini aldığı zaman Sezar'a başvurdu (Elçilerin İşleri 24:27). Bu olay M.S. 58'de olduğu düşünülür. A New Standard Bible Dictionary şunu yazar: „58 yılı onun [Festus'un] göreve başlaması söz konusudur.“ Bu yıl Encyclopædia Britannica'da da desteklenir: „İki kanıtın karşılaştırması, Feliks'in geri çağrılması ve Festus'un gelişinin 58 yılına düştüğü tahminine yol açar. Aziz Pavlus 56'da tutuklandıysa, Festus'un gelişinden sonra 58'da Sezarda temyiz ettiyse, gelecek yılın ilk yarısında Roma'ya geldiyse ve orada 2 yıl hapishanede kaldıysa, Elçilerin İşlerinde anlatılan zaman 61 yılının başlangıcında sona ermiş olmalı.“ (Elçilerin İşleri 27:1-28:1, 11-16, 30)^[11]

Pavlus sadece Elçilerin İşleri kitabı değil Efesoslular Mektubu'nu da Roma'dan M.S. 60 veya 61'de yazdı ve Onesimus'un eşlik ettiği Tihikos'a teslim etti (Efesoslular 6:21; Koloseliler 4:7-9).

Teologların ekseriyeti Efesoslular Mektubu'nun birinci yüzyılın sonuna tarihlenmektedir.

Kutsal Kitap bilginlerinin görüşüne göre mektubun yazıldığı yer Tarsuslu Pavlus'un otoritesinin sayıldığı Batı Anadolu'da aranmalıdır.^[12] Bu nedenle Efesoslular'a mektup, merkezi Efesos antik metropolü olan bölgede yazılmıştır.

Pavlus'un yazarlığını savunan tefsirciler, onu elçinin hayatının son yıllarına tarihlendirir. Jacob Thiessen'e göre Pavlus, 62 yılının baharında (Mart?) Roma'daki ilk hapsedilmesinin sonunda mektubu yazdı. Roma hapishanesindeki elçi Efesoslular, Koloseliler ve Filimon'a mektuplar yazdı ve bir birkaç gün veya hafta sonra Filipililere mektup.^[13]

Kartaca Konsili’nden önce (M.S. 397) hazırlanmış dördüncü yüzyıla ait kanon listelerinden birçoğu Yunanca Kutsal Metinlerin günümüzde kabul edilen dizisiyle tamamen uyuşur.

El yazmalarına gelince yazarlar ilk önce papirüs kâğıt olarak kullandılar. Papirüs, aynı adı taşıyan bir su bitkisinden yapılır. Yazıcılar yaklaşık M.S. 4. yüzyıldan itibaren el yazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum (bir parşömen türü) kullanılmaya başladılar. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap el yazmalarını içerir.

Efesoslular Mektubu Kutsal Kitabın erken kanon dizilerinde geçer:

Efesoslular Mektubu'nun tümü ya da birkaç ayetleri eski bir Papirüs El Yazmalarında bulunur.

Papirüs El Yazmaları

	Simge	İsim	Tarih (M.S.)	Dil	Bulundukları Yer	İçerik
1	${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{46}}$	Chester Beatty II	200	Yunanca	Dublin (İrlanda), Ann Arbor (Michigan, ABD)	Pavlus'un 9 mektubu (Efesoslular'ın tümü)
2	${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{49}}$	P. 145	3. yüzyıl	Yunanca	New Haven (ABD)	Efesoslular 4:16-29; 4:31 – 5:13
3	${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{92}}$	PNarmuthis 69.39a/229a	200-400	Yunanca	Kahire (Mısır)	Efesoslular 1:11-13, 19-21 (+ başka ayetler)
4	${\displaystyle {\mathfrak {P}}^{99}}$	Chester Beatty Ac. 1499	400	Yunanca	Dublin (İrlanda)	Efesoslular 1:4 – 2:21; 3:8 – 6:24 (+ başka ayetler)

Efesoslular Mektubu'nun tümü bazı meşhur Vellum ve Deri El Yazmalarında bulunur.

Kutsal Kitap'ın bölümlere ve ayetlere bölünmesi orijinal yazarlara geri dönmez, fakat yüzyıllar sonra yararlılık nedenleriyle tanıtıldı. Masoretler, İbranice Kutsal Yazıları ayetlere ayırdı. Daha sonra M.S. 13. yüzyılda bölümler eklendi. 1553'te, Robert Estienne'in Fransızca Kutsal Kitap'ı nihayet mevcut bölüm ve ayet bölümüyle birlikte ilk tam Kutsal Kitap olarak basıldı.

• Bölüm 1: Giriş sözleri (1, 2); ruhun bereketleri (3-7); her şey Mesih'te bir araya getirmek (8-14); Pavlus Efesosluların imanı için Tanrı'ya şükrediyor (15-23).
• Bölüm 2: Mesih'le dirilmek (1-10); hükümlerden oluşan Kanun ortadan kaldırıldı (11-22).
• Bölüm 3: Kutsal sır: Yahudi olmayanlar da Mesih'le mirasçılardır (1-13); Pavlus bilgi edinsinler diye Efesoslular için dua ediyor (14-21).
• Bölüm 4: Mesih'in bedeninde birlik (1-16); eski ve yeni kişilik (17-32).
• Bölüm 5: Temiz dil ve davranış (1-5); ışığın çocukları olarak yaşamak (6-14); ruhla dolu olmak (15-20); koca ve karılar için öğütler (21-33).
• Bölüm 6: Çocuk ve anababalar için öğüt (1-4); köle ve efendiler için öğütler (5-9); Tanrı'nın verdiği tüm silah donanımı (10-20); kapanış sözleri (21-24).

Giriş sözlerinden sonra Pavlus, Tanrı’nın amacına göre Mesih aracılığıyla birliğin sağlanacağını gösteriyor (1:10). İsa Mesih, Tanrı'nın maksadında baş rolü oynadığı için “her şeyi ayakları altına sererek onun yetkisine verdi ve cemaatin yararı için kendisini her şeyin başı yaptı.” (1:20-22). İsa cemaatin başı olduğu için cemaat bedenine benzetiliyor (1:23).

Efesos'taki Hristiyanlar imana gelmeden önce beden ve zihnin isteklerine uyarak beden arzularına göre davrandılar. Bu durumda günahlarıyla ölmüş durumdaydılar, fakat Tanrı'nın büyük sevgisinden ötürü İsa Mesih aracıyla hayata geldiler (2:1-5). Bu kurtuluş işlere bağlı değildir. Tanrı'nın bir armağanıdır ve İsa'ya karşı besledikleri imana dayanır (2:8, 9).

Bu iman İsa'nın bir kurbana benzeyen ölümüne dayanır. Onun ölümü vasıtasıyla Yahudiler ve milletlerden gelen insanlar barıştırılıp birleştiriliyorlar. Bu, aralarındaki duvarın yıkılışıyla mümkün oldu (2:13, 14). Ortadan kaldırılmış olan duvar „emirlerden ve onlara dayanan hükümlerden oluşan [Musa'nın] Kanunu“dur (2:15). İsa'nın kurban niteliğindeki ölümü iki grubu (Yahudiler ve milletler) Tanrı’yla tam olarak barıştırılabilir (2:16). Bu iki grubun birleştirilmesi uzun bir zaman boyunca bir sırdı, fakat İsa'nın gelişiyle açıldı ve iyi bir haber olarak duyuruldu (3:5, 6, 8, 9).

Pavlus, „sağlam temel üzerinde pekişmiş ve kökleşmiş“ bir imana sahip olsunlar diye Efesosluların derin bir bilgi edinmeleri gerektiğini yazıyor. Fakat Mesih'in sevgisini kavramaları bilgiden daha önemli olduğunu gösteriyor (3.17-19). Bunun için Hristiyanlar, birbirlerine sevgiden dolayı katlanarak alçakgönüllülükle, yumuşak başlılıkla, tahammülle çağrılarına layık bir şekilde yürümelidir (4:1-3).

Bunu başarmak için “boş düşüncelerine göre yaşayan milletlerin yolundan” gitmemelidirler (4:17). Pavlus'un yazdığına göre, İsa’yı dinleyip “hakikati tam onun öğrettiği gibi” öğrenmiş olanlar “önceki yaşam tarzına uyan ve kendi aldatıcı arzularıyla giderek kirlenip bozulan eski kişiliği” atmalı ve “zihinsel eğilimi” yenileyip “gerçek doğruluk ve vefaya uyan, Tanrı’nın isteğine göre yaratılmış yeni kişiliği giymeli”dirler (4:20-24). Yalan ve hırsızlığın bırakılması gerektiğini söyledikten sonra Efesoslular birbirlerine karşı iyi ve şefkatli davranıp birbirlerini gönülden bağışlasınlar diye teşvik edilmektedirler (4:31, 32).

Aralarında “cinsel ahlaksızlığın, hiçbir pisliğin ve açgözlülüğün sözü bile edilmesin; utanç verici davranışlar, aptalca konuşmalar ya da açık saçık şakalar gibi yakışıksız şeyler de olmasın” (5:3, 4). “Ağza alınmayacak kadar ayıp” olan şeyleri artık yapmamalıdırlar. Elçi Pavlus, uykudan uyanmaları ve “Mesih'in ışığı”na uymalarını tembih ediyor (5:12-14).

Evlilikte koca karısının başı olduğu halde Mesih ile cemaat arasındaki ilişkiyi değinerek kocalar ancak Mesih'in niteliklerini yansıtırlarsa haklı olarak karılarının ya da ailelerinin başıdır (5:22-29). Koca ve karılarına verdiği öğütleri şu sözlerle özetledi: “Ancak her biriniz karısını kendisi gibi sevsin; kadın da kocasına derin saygı duysun.” (5:33)

Çocuklar anne ve babalarına saygılı olup onların sözünü dinlesinler. Pavlus, babalara gelince çocuklarını çileden çıkarmamaları fakat onlara Tanrı’nın „yol gösteren düşünüşünü aşılayarak, O’nun terbiyesiyle“ yetiştirmeleri gerektiğini vurguluyor (6:1, 2).

Hristiyan köleler candan çalışan kişiler olsunlar ve Hristiyan efendiler iyiliğin karşılığını Tanrı'dan bekleyerek Mesih'in köleleri olarak kendi kölelerini tehdit etmemelidirler (6:5-9).

Mektubunun sonunda Pavlus, tüm problem ve denemelere göğüs germek için Tanrı’nın sağladığı tüm silah donanımını kuşanmaları gerektiğini gösteriyor. Ruhi silahlar arasında şunları var: hakikat kuşağı, doğruluk zırhı, barış müjdesini getiren ayaklardaki kaplar, iman kalkanı, kurtuluş ümidinin miğferi ve Tanrı'nın sözü olan ruhun kılıcı. Dua etmekle de ruhen uyanık kalmak gerekir (6:11-18).

• Walter Bauer, Kurt Aland: Griechisch-deutsches Wörterbuch zu den Schriften des Neuen Testaments und der frühchristlichen Literatur. Walter de Gruyter, 6., völlig neu bearbeitete Auflage, Berlin u. a. 1988. ISBN 978-3-11-010647-3.
• William W. Klein: The Book of Ephesians. An Annotated Bibliography (= Books of the Bible. Band 8). Garland, New York u. a. 1996. ISBN 0-8153-0364-5.
• Watson E. Mills: Ephesians (= Bibliographies for Biblical Research, New Testament Series 10). Mellen Biblical Press, Lewiston NY u. a. 1999. ISBN 0-7734-2472-5.#
• Franz Mußner: Epheserbrief. In: Theologische Realenzyklopädie 9 (1982), S. 743–753.
• Gerhard Sellin: Epheserbrief. In: Religion in Geschichte und Gegenwart (RGG). 4. Auflage. Band 2, Mohr-Siebeck, Tübingen 1999, Sp. 1344–1347.
• Jacob Thiessen: Die umstrittenen Paulusbriefe – Abschriften oder Fälschungen? Intertextuelle, literarkritische und theologische Studien. Mit zwei Ergänzungen von Rüdiger Fuchs (=Studien zu Theologie und Bibel. Band 19). LIT Verlag, Münster u. a. 2016. ISBN 978-3-643-80239-2. (Rezension)

• Yeni Ahit'in Papirüsler Listesi
• Yeni Ahit