Cemal Granda

Cemal Granda (1910, Salihli - 1978, Yalova), Türk garson.

1927-1938 arasında cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün sofrasında hizmet etti. Onun sofrasında siyaset, kültür, tarih, sanat konularında birçok konuşmaya şahit oldu. Anılarını "Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri" adıyla kitaplaştırdı.

1910 yılında Salihli'de doğdu. Asıl adı Ali Cemaletttin'dir.^[1] Babası, baş komiser Mustafa Kamil Efendi idi. Babasının işi dolayısıyla ailesi o küçük yaşta iken Bursa'ya taşındı. Babasını dokuz aylıkken kaybetti. Hocaalizade Mektebi'nde ve Bursa Sultanisi'nde öğrenim gördü.

1925'te ailesiyle İstanbul'a göç etti. Kandilli’ye yerleştiler. Cemal Granda, Türkiye Seyr-i Sefain İdaresi'nde kamarot olarak işe başladı. Bu görevi sayesinde çok sayıda Avrupa limanını gördü.

1926'da genç Türkiye Cumhuriyeti'ni Avrupa'ya tanıtmak üzere bir "seyyar sergi" haline getirilen Karadeniz Vapuru'nda görev aldı. Bu görevi sırasında bir gün bir telsiz emriyle yoldan dönüp Gazi Mustafa Kemal'i Mudanya'dan alıp Bandırma'ya götürdüklerinde ilk kez O'nu uzaktan gördü.^[2]

Atatürk'ün hizmetine 3 Temmuz 1927'de girdi. 1938 yılına kadar 12 yıl boyunca Atatürk'ün sofrasında hizmet etti. Soyadı Kanunu çıktığında, gemilerde ikinci direk anlamına "Granda" terimini soyadı olarak aldı. Atatürk'e hizmet ettiği yıllarda Ruşen Eşref Ünaydın ve Kılıç Ali'nin teşviki ile anılarını not etti. Ancak Dolmabahçe Sarayı'na hizmetçi olarak alınan bir Alman kadınının, tuttuğu notlar yüzünden kovulduğunu görünce aynı akıbete uğramamak için anılarını gizli olarak not etmiştir.

Atatürk'ün ölümünün ardındanbir süre İstanbul'da çeşitli işlere girip çıktıktan sonra Zonguldak’ta Etibank Ereğli Kömür İşletmeleri’nde çalışmaya başladı. Görevi, kırk kadar binanın kontrolü, bekçi ve odacıların giyinmeleri ve temizliğe uymalarını sağlamaktı.^[2] Denizcilik Bankası’nın termal oteli "mübayaa memurluğu"ndan emekli oldu.^[1]

1947 yılında Zonguldak'ta bulunduğu sırada Atatürk'e ilişkin anılarını kaleme almaya başladı. Bu sırada tanıştığı Turhan Gürkan düzeltmeleri yaptı.^[2] 210 sayfalık anıları, 1959 yılında arasında bölümler hâlinde “Atatürk’ün Sofrası” başlığıyla Turhan Gürkan imzasıyla Şehir gazetesinde yayımlandı. Anılarını, sonradan yaptığı ilavelerle 432 sayfalık bir kitaba dönüştürdü. Kitap, önce “Atatürk’ün Uşağının Gizli Defteri” (1971) adıyla, daha sonra "Atatürk’ün Uşağı İdim" (1973) adıyla basıldı.^[1]

Emeklilik günlerini Yalova'da geçirdi. 1978 yılında Yalova'da öldü.

• Atatürk ile Reşit Galip arasındaki şiddetli münakaşa:

Reşit Galip:(Ayağa kalkıp zamanın Milli Eğitim Bakanı Esat Sagay'ı kastederek) Yaşlı insanlara vekillik yaptırılmamalı. Memlekete fayda yerine zarar getiriyor.
Atatürk: Memlekette Maarif Vekili yok mu? Var ya...Esat Hoca mükemmeldir.
Reşit Galip: Çok iyi ama çok da ihtiyar. Artık ondan geçmiştir. Bu memleketin Maarif Vekili o adam değildir.
Atatürk: Yahu nasıl olur? Bu adam beni okutmuştur, nasıl Maarif Vekili olamazmış?
Reşit Galip: Değil seni okutmak, senin Allahını okutsa yine bu adam Maarif Vekili olamaz.
Atatürk: Lütfen sofrayı terkediniz!
Reşit Galip: Burası sizin değil, milletin sofrasıdır. Gerçi biz saraydayız ama hocanız Hace-i Sultani (Padişah hocası) değildir. Cumhuriyette serbesttir...
Atatürk: Öyleyse müsaade ederseniz ben terkedeyim.
diyerek sofradan kalkmış ve salondan çıkıp gitmiştir.
^[3]