Çelyabinsk

Çelyabinsk
Челябинск
Bayrak Arma
Çelyabinsk Haritası
Çelyabinsk
Yüzölçümü
• Toplam	530 km²
Nüfus  (2013)
• Toplam	1.156.471
• Yoğunluk	oto/km²
Zaman dilimi	UTC+05.00 (Yekaterinburg Zamanı)

Çelyabinsk (Rusça: Челябинск, Çelâbinsk, Tatarca: Çiləbe, Başkurtça: Siləbe, Kazakça: Çelâbi, Çuvaşça: Čelepi) - Rusya'nın büyük bir şehri, Çelyabinsk Oblastı'nın yönetim merkezi olan şehrin 2019 sayımına göre nüfusu 1 200 720'tir. Büyük transport kavşağı (demir yolları ve asfalt yolları; Trans Sibirya Demiryolu). Şehirde Çelyabinsk Balandino ve Çelyabinsk Şagol isimli iki havaalanı bulunmaktadır. Büyük sanayileşmiş merkez Metalurji, Makine mühendisliği, metal işi, cihaz işi, hafif sanayi, gıda kaynaklı sanayi. 1795 yılında 2700 civarı olan nüfusu 1897 yılından beri hızla artmıştır. 2020 itibarıyla nüfusuna göre Rusya'nın en büyük yedinci şehridir.

Yevgeniy Pospelov tarafından düzenlenen “Dünyanın Coğrafi İsimleri” adlı toponymik sözlüğe göre, köyün adı Çelebi'nin kişisel adı olan “Çelebi'nin (“eğitimli”) yer aldığı Çelebi bölgesinde kuruldu.^[1]

Bazı bilginlere göre (U. K. Safiulin, G. F. Satarov, Yu. G. Podkorytov), köy efsanevi Türk kahramanı Selambey tarafından kuruldu.^[2]

G. A. Turbin, "Çelebi" fahri unvanına sahip Başkurt Türklerinden Tarkhan Taymas Shaimov köyü olduğuna inandı.

Moğol İmparatorluğu ve Altın Orda zamanında, Celebi'nin fahri adı ve unvanı dağıtıldı. İslam dünyasındaki ünlü antroponi, güçlü, etkili bir kişi anlamına gelen epitetlere atıfta bulunur. Tarihte, bu antroponinin varlığına dair birçok kanıt bulunabilir. Mesela efsaneye göre, Altın Orda Devleti'nin yanından keşiş Peresvet ile bir önceki savaşta Kulikovo sahasında Celebey kahramanı katıldı.

Şehri 1736 yılında Tatar Türklerinden bey Tevkelev kurmuştur.

Şehir nüfusunda azımsanmayacak oranda Tatar, Kazak, Başkort gibi Türk kökenliler vardır. 15 Şubat 2013'te şehrin üzerinde iki dakika kadar gözlendikten sonra patlamalarla dağılan bir meteor, 200'ü çocuk 950 kadar kişinin yaralanmasına sebep oldu. Yaralanmalar, düşen cam parçaları gibi cisimlerden kaynaklanıyor.^[3]

Ural Dağları'nın hemen doğusunda, Miass Nehri üzerindeki. Şehir Ural Dağlarına yakın olup, Moskovanın 1919 km doğusunda yer alır.

Çelyabinsk iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	4,1	8,0	17,3	28,2	35,7	37,3	39,2	36,0	32,5	25,5	16,1	6,8	39,2
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	−10,5	−7,9	1,0	10,6	20,3	24,0	25,2	23,6	17,2	9,3	−0,1	−7,2	8,8
Ortalama sıcaklık (°C)	−14,1	−12,5	−4,8	4,7	12,1	18,3	19,3	17,1	10,9	4,1	−5,2	−11,1	3,2
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−19	−18,9	−9,3	−0,3	7,9	12,9	14,5	13,5	7,6	1,3	−5,9	−14,6	−0,9
En düşük sıcaklık (°C)	−48,7	−45	−36	−26,3	−11,1	−3	−3,3	−1	−10	−24	−36,4	−42,6	−48,7
Ortalama yağış (mm)	17	16	19	27	47	55	87	44	41	30	26	21	430
Kaynak: Dünya Meteoroloji Organizasyonu[4]

Kilometrekareye 2287,90 insan denk gelmektedir.

Etnik yapı (2010): Ruslar - %85,1, Tatar Türkleri - %5,2, Başkurt Türkleri - %2,8, Ukraynalılar - %2,1, Almanlar - %1,0^[5]

Eskiden tamamı Müslüman olan bir bölge olan Çelyabinsk'te günümüzde dahi çok sayıda cami vardır. Camiler:

• 129 № Ak Camii (Elkin cd., 16)
• 90 № camii (Bransk cd., 17)
• 901 № İsmaili camii (Zafer cd., 398а)
• 812 № Metallurji bölge camii (Baykal cd., 29а)

Wikimedia Commons'ta Çelyabinsk ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî site
• MultiMap.com'dan Çelyabinsk haritası24 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Çelyabinsk'in uydu resimleri9 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kuzeydeki (çelik fabrikasının oluşturduğu) ve güneydeki (traktör fabrikasının ve elektrik santralinin sebep olduğu) kirlilik alanlarına dikkat edin.
• Çelyabin yerleşimine düşen meteora dair2 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.