สามเหลี่ยมทองคำ (เอเชียตะวันออกเฉียงใต้)

สามเหลี่ยมทองคำ (พม่า: ရွှေတြိဂံ နယ်မြေ, ออกเสียง: [ʃwè tɹḭɡàɰ̃ nɛ̀mjè]; ลาว: ສາມຫຼ່ຽມທອງຄຳ) ป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ประมาณ 200,000 ตารางกิโลเมตร (77,000 ตารางไมล์)^[1] เป็นพื้นที่พรมแดนระหว่างประเทศไทย ประเทศพม่า และประเทศลาว จุดบรรจบระหว่างแม่น้ำรวกกับแม่น้ำโขง^[2][3] คำว่า "สามเหลี่ยมทองคำ" (อังกฤษ: Golden Triangle) ถูกคิดขึ้นโดยมาร์แชลล์ กรีนเจ้าหน้าที่กระทรวงการต่างประเทศสหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2514 ในงานแถลงข่าวเกี่ยวกับการค้าฝิ่น^[4][5][1] ปัจจุบันฝั่งไทยจุดบรรจบกันของแม่น้ำหรือ "สบรวก" ได้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว โดยมีพิพิธภัณฑ์บ้านฝิ่น และหอฝิ่นอุทยานสามเหลี่ยมทองคำ และไม่มีการปลูกฝิ่น^[6]

สามเหลี่ยมทองคำเป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีการผลิตฝิ่นที่ใหญ่ที่สุดในโลกนับตั้งแต่คริสต์ทศวรรษ 1950 และยังเป็นแหล่งที่มาของเฮโรอีนที่ใหญ่ที่สุดในโลก จนกระทั่งช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 21 เมื่อการผลิตฝิ่นในประเทศอัฟกานิสถานเพิ่มขึ้น^[7] ประเทศพม่าซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของสามเหลี่ยมทองคำ เป็นแหล่งผลิตฝิ่นรายใหญ่เป็นอันดับสองของโลกรองจากอัฟกานิสถานจนถึง พ.ศ. 2565 ซึ่งผลิตฝิ่นประมาณร้อยละ 25 ของปริมาณฝิ่นทั้งหมดของโลก ในขณะที่การปลูกฝิ่นในประเทศพม่าลดลงเมื่อเทียบเป็นรายปีตั้งแต่ พ.ศ. 2558 ส่วนอัฟกานิสถานพื้นที่ปลูกเพิ่มขึ้นร้อยละ 33 เป็นจำนวน 40,100 เฮกตาร์ (99,000 เอเคอร์) ควบคู่ไปกับศักยภาพการผลิตที่เพิ่มขึ้นร้อยละ 88 เป็น 790 ตัน ใน พ.ศ. 2565 ตามข้อมูลล่าสุดการสำรวจฝิ่นในประเทศพม่า พ.ศ. 2565 ของสำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ (UNODC)^[8] และยังได้เตือนว่าการผลิตฝิ่นในประเทศพม่าอาจเพิ่มขึ้นอีกครั้งหากวิกฤตเศรษฐกิจที่เกิดจากโควิด-19 และการรัฐประหารในประเทศพม่า พ.ศ. 2564 ยังคงดำเนินต่อไป โดยส่งผลกระทบต่อสุขภาพประชาชนและความมั่นคงเป็นอย่างมากสำหรับภูมิภาคเอเชียส่วนใหญ่^[9]

ใน พ.ศ. 2566 ประเทศพม่ากลายเป็นผู้ผลิตฝิ่นรายใหญ่ที่สุดในโลก หลังจากผลิตฝิ่นได้ประมาณ 1,080 ตัน ตามรายงานของสำนักงานว่าด้วยยาเสพติดและอาชญากรรมแห่งสหประชาชาติ^[10] ในขณะที่การปรามอย่างรุนแรงจากกลุ่มตอลิบานทำให้การผลิตฝิ่นในอัฟกานิสถานลดลงประมาณ 95% เหลือ 330 ตัน ในปีเดียวกัน^[11]