สัญญาณเรียกขาน

ในวิทยุกระจายเสียง และการสื่อสารวิทยุ สัญญาณเรียกขาน (อังกฤษ: Call sign) หมายถึงชื่อเฉพาะที่กำหนดให้สำหรับสถานีส่ง ซึ่งในบางประเทศอาจใช้เป็นชื่อของสถานีที่ส่งสัญญาณวิทยุกระจายเสียงด้วย สัญญาณเรียกขานนั้นจะถูกกำหนดโดยรัฐบาลของแต่ละประเทศ และกำหนดตามข้อบังคับวิทยุบัญญัติโดยสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ และใช้บังคับกับประเทศที่เป็นสมาชิกทั้งหมด รวมทั้งประเทศไทยด้วย ได้กำหนดให้สถานีวิทยุดังต่อไปนี้ต้องมีสัญญาณเรียกขานระหว่างประเทศตามที่กำหนดโดยสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ

1. สถานีวิทยุที่ให้บริการติดต่อสาธารณะระหว่างประเทศ
2. สถานีวิทยุซึ่งอาจทำให้เกิดการรบกวนอย่างรุนแรงเกินพื้นที่ของประเทศซึ่งสถานีนั้นตั้งอยู่
3. สถานีวิทยุสมัครเล่น

สำหรับสัญญาณเรียกขานของวิทยุกระจายเสียงและวิทยุโทรทัศน์นั้น จะกำหนดเป็นชื่อเฉพาะสำหรับสถานี โดยในวิทยุกระจายเสียงจะใช้ข้อความธรรมดาที่แสดงถึงข้อมูลสถานีให้เป็นที่จดจำ ซึ่งจะไม่ใช้เป็นชื่อสากล ใช้เพียงในท้องถิ่นนั้น ๆ โดยสัญญาณเรียกขานนั้นอาจจะมีการเหมือนหรือคล้ายคลึงกันในต่างเมือง หรือในประเทศอื่น^[1]

ในกรณีของสถานีที่มีการออกอากาศและมีผลผูกพันตามกฎหมาย มักจะใช้สัญญาณเรียกขานที่อ้างอิงตามสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ (ITU) ซึ่งสามาระบอกข้อมูลเบื้องต้นของสถานีได้จากสัญญาณเรียกขานและเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ^[2][3][1] อาทิ สัญญาณเรียกขานในการออกอากาศวิทยุคลื่นสั้น^[4]

สัญญาณเรียกขานในระบบวิทยุการบิน จะแบ่งรหัสเป็น 2 ชุด^[5] ชุดแรกระบุว่าเครื่องนั้นจดทะเบียนในประเทศไหน ชุดที่สองคือหมายเลขทะเบียนหรือรหัสของเครื่องบิน โดยระหว่างตัวเลขทั้งสองชุด ซึ่งสามารถประกอบได้ทั้งตัวอักษรภาษาอังกฤษและตัวเลข จะมีเครื่องหมายขีดคั่นตรงกลางหรือไม่มีก็ได้ ซึ่งในการเรียกขานนั้นจะเรียกขานรวมกันจากรหัสทั้งสองชุด

สัญญาณเรียกขานของอากาศยานทหาร จะใช้เป็นรหัสตัวเลข หรือชื่อเรียกตามฝูงบินที่สังกัด ตามด้วยหมายเลขเครื่องภายในฝูงบิน นอกจากนี้ในนักบินเครื่องบินขับไล่อาจจะมีสัญญาณเรียกขานเป็นของตนเองก็ได้^[6]

ตัวอย่างสัญญาณเรียกขานอากาศยานทหาร

• MM62303 เป็นสัญญาณเรียกขานของเครื่องบิน Gulfstream G550 AEW กองทัพอากาศอิตาลี^[7]
• 734 เป็นสัญญาณเรียกขานของเครื่องบิน Lockheed KC-130H Hercules กองทัพอากาศสิงห์โปร^[8]
• 16-20821 เป็นสัญญาณเรียกขานของเฮลิคอปเตอร์ Sikorsky UH-60M Blackhawk กองทัพบกสหรัฐ^[9]
• Japan เป็นสัญญาณเรียกขานของ นาวาอากาศตรี ศิธา ทิวารี ขณะยังประจำการเป็นนักบินเครื่องบินขับไล่ในกองทัพอากาศไทย^[10]

ในการเดินเรือ สัญญาณเรียกขานจะถูกใช้ในการติดต่อสื่อสารกับสำนักงานควบคุมการจราจรและความปลอดภัยทางทะเลของประเทศนั้น ๆ ผ่านทางคลื่นวิทยุสื่อสารย่าน VHF ซึ่งประเทศไทยกำกับดูแลโดยกรมเจ้าท่า โดยใช้อักษรขึ้นต้นตามข้อกำหนดของสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ บางครั้งอาจพบเห็นการใช้ธงประมวลสากลในการแจ้งสัญญาณเรียกขานเรือของตนในเรือรบ

ตัวอย่างสัญญาณเรียกขานประจำเรือพลเรือน

• MGY เป็นสัญญาณเรียกขานของเรือไททานิค

ตัวอย่างสัญญาณเรียกขานประจำเรือรบ

• NCVV เป็นสัญญาณเรียกขานของ เรือยูเอสเอส คาร์ล วินสัน
• NMTZ เป็นสัญญาณเรียกขานของ เรือยูเอสเอส นิมิตซ์ (CVN-68)

นอกจากนี้ยังมีการรายงานสภาพอากาศทางทะเลผ่านสถานีรายงานของแต่ละประเทศทั่วโลก ผ่านระบบ Radiofax หรือรู้จักกันในชื่อ HF fax เป็นการส่งสัญญาณภาพผ่านคลื่นความถี่วิทยุย่าน HF^[12]

สำหรับกิจการวิทยุสมัครเล่นนั้น ตามกฎข้อบังคับของสหภาพโทรคมนาคมระหว่างประเทศ (ITU) มาตรา 19 บทจำเพาะข้อที่ 19.68 และ 19.69^[13] กำหนดให้ใช้คำนำหน้าสัญญาณเรียกขานของประเทศไม่เกิน 2 ตัวอักษรแล้วตามด้วยตัวเลขหรือตัวอักษรที่กำหนดโดยหน่วยงานกำกับดูแลในแต่ละประเทศซึ่งจะต้องไม่ซ้ำกันและจะต้องผ่านการจัดสรรอย่างเป็นระบบ

ในบางประเทศ นักวิทยุสมัครเล่นสามารถที่จะเลือกที่จะกำหนดสัญญาณเรียกขานเฉพาะของตัวเองได้โดยต้องเป็นไปตามกฎหมายของท้องถิ่น^[14] ซึ่งมีทั้งในรูปแบบที่ต้องเสียค่าธรรมเนียมในบางประเทศ และไม่ต้องเสียค่าธรรมเนียมในบางประเทศเช่นกัน ซึ่งในสหรัฐอเมริกาในอดีตจะต้องเสียค่าธรรมเนียม แต่ภายหลังถูกยกเลิกการเก็บค่าธรรมเนียมในเดือนกันยายน พ.ศ. 2558^[15]

รูปแบบของสัญญาณเรียกขานของกิจการวิทยุสมัครเล่นนั้น ประกอบไปด้วย 3 ส่วนหลักด้วยกันคือ คำนำหน้า ตัวเลขแยก และส่วนต่อท้าย

• ส่วนนำหน้า จะประกอบไปด้วยตัวอักษรหรือตัวเลขจำนวนไม่เกิน 2 หลัก
• ตัวเลขแยก ประกอบไปด้วยตัวเลขตั้งแต่ 0 ถึง 9
• ส่วนต่อท้าย ประกอบไปด้วยทั้งตัวเลขและอักษร ไม่เกิน 4 หลัก ซึ่งปกติจะเป็นตัวอักษร

ตัวอย่างรูปแบบของสัญญาณเรียกขานในแต่ละประเทศ

โดยทั่วไปแล้ว สัญญาณเรียกขานของวิทยุสมัครเล่นจะเป็นรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งดังต่อไปนี้ โดยกำหนดให้

• P - คืออักษรนำหน้า มีทั้งอักษรตัวเดียว และสองตัว อาจจะเป็นหลักหนึ่งเป็นอักษรอีกหลักเป็นตัวเลข หรือเป็นอักษรทั้งสองตัว โดยเป็นไปตามที่ ITU กำหนด
• N - คือตัวเลขหลักเดียว ที่แยกส่วนนำหน้าและส่วนต่อท้ายออกจากกัน (ใช้หมายเลขตั้งแต่ 0 ถึง 9) และมักใช้ Ø สัญลักษณ์ศูนย์แบบตัดขวางแทนเลขศูนย์เพื่อแยกกับอักษรตัวโอ
• S - คืออักษรต่อท้าย (ตัวอักษรหรือตัวเลข โดยอักษรตัวสุดท้ายต้องเป็นตัวอักษร) โดยทั่วไปจะใช้ตัวอักษรในอักษรต่อท้าย เพื่อหลีกเลี่ยงความสับสนกับตัวเลขแยก

โดยประเภทรูปแบบมักจะเป็นรูปแบบใดรูปแบบหนึ่งดังต่อไปนี้

PNS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 1×1

มักถูกกำหนดสำหรับการออกอากาศในกิจกรรมพิเศษ โดยอักษรตัวแรก และตัวสุดท้ายเป็นหลักเดียว ซึ่งคำนำหน้าสามารถใช้ได้เฉพาะอักษร B, F, G, I, K, M, N, R หรือ W

PPNS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×1

คำนำหน้าอาจจะเป็น อักษร-อักษร อักษร-ตัวเลข หรือ ตัวเลข-อักษร

สำหรับสัญญาณเรียกขานที่ประกอบไปด้วย ตัวอักษร ตัวเลข 2 หลัก และอักษร จะเป็นรูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×1 เสมอ

สำหรับสัญญาณเรียกขานที่ประกอบไปด้วย อักษร-ตัวเลข-ตัวเลข-อักษร ถ้าตัวอักษรตัวแรกไม่ใช่ B, F, G, I, K, M, N, R หรือ W จะเป็นรูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×1

PNSS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 1×2

ในรูปแบบนี้ คำนำหน้าจะเป็นตัวอักษรเสมอ โดยส่วนต่อท้ายจะเป็นตัวอักษรเสมอเพื่อป้องกันการสับสนกับรูปแบบ 2×1

สำหรับสัญญาณเรียกขานที่ประกอบไปด้วย อักษร-ตัวเลข-ตัวเลข-อักษร ถ้าตัวอักษรตัวแรกเป็น B, F, G, I, K, M, N, R หรือ W จะเป็นรูปแบบ 1×2

PNSSS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 1×3

มีข้อควรระวังเช่นเดียวกับรูปแบบ 1×2 เพื่อป้องกันความสับสนกับรูปแบบ 2×2

PPNSS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×2

มีข้อควรระวังเช่นเดียวกับรูปแบบ 2×1 เพื่อป้องกันความสับสนกับรูปแบบ 1×3

PPNSSS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×3

เป็นรูปแบบที่ได้รับความนิยมมากที่สุดในการใช้งาน

PPNSSSS, รูปแบบสัญญาณเรียกขาน 2×4 หรือมากกว่านั้น

อักษรต่อท้าย 4 หลักหรืออาจจมากกว่า ถูกกำหนดโดยบางประเทศ เพื่อข้อกำหนดพิเศษ อาทิ สำหรับขั้นพิเศษของนักวิทยุ สำหรับกิจกรรมพิเศษ

PPPNSS หรือ PPPNSSS, 3×2, 3×3 ขึ้นไป

ถูกกำหนดขึ้นเมื่ออักษรนำหน้า 2 หลักไม่เพียงพอที่จะใช้กำหนดเป็นส่วนนำหน้าที่กำหนดให้ประเทศนั้น ๆ อาทิ ประเทศฟิจิ (3DN–3DZ) ประเทศเอสวาตีนี (3DA–3DM)

• การออกเสียงตัวอักษรของการสื่อสารวิทยุ
• สัญญาณเรียกขานทางทะเล

1. ↑ ^{1.0 1.1} "AM FM TV Call-Signs". www.dxinfocentre.com.
2. ↑ "Radio Thailand". nbt1.prd.go.th. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-05-27. สืบค้นเมื่อ 2022-05-10.
3. ↑ "Radio Thailand WS". Radioth.net.
4. ↑ "Shortwave Call-Signs". www.dxinfocentre.com.
5. ↑ "[เด็กการบิน] จะรู้ได้ยังไงว่า เครื่องบินมาจากประเทศใด?". www.blockdit.com.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
6. ↑ ""นักบิน F16"คนที่4 ที่ จะได้เป็น "ผบ.ทอ."". LLpch.news - LapLuangPrangChannel.com. 2021-09-02. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-03-07. สืบค้นเมื่อ 2022-03-07.
7. ↑ Flightradar24. "MM62303 Live Flight Tracker - Real-Time Flight Tracker Map". Flightradar24 (ภาษาอังกฤษ).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
8. ↑ Flightradar24. "734 Live Flight Tracker - Real-Time Flight Tracker Map". Flightradar24 (ภาษาอังกฤษ).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
9. ↑ Flightradar24. "16-20821 Live Flight Tracker - Real-Time Flight Tracker Map". Flightradar24 (ภาษาอังกฤษ).{{cite web}}: CS1 maint: url-status (ลิงก์)
10. ↑ "เจาะขุมกำลัง 'เพื่อนปุ่น-ป็อป' ผงาดคุม 'กองทัพ'". Spacebar.
11. ↑ "Ship RTN SHIP 421 (Military Ops) Registered in Thailand - Vessel details, Current position and Voyage information - IMO 0, MMSI 567015500, Call Sign HSME". MarineTraffic.com (ภาษาอังกฤษ).
12. ↑ lui_gough (2019-01-27). "Radiofax: HSW64 (Weather Forecast Division, Thai Meteorological Department)". Gough's Tech Zone (ภาษาอังกฤษแบบอเมริกัน).
13. ↑ "ARTICLE 19 Identification of stations, Section III – Formation of call signs" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2010-06-21.
14. ↑ "Common Filing Task: Obtaining Vanity Call Sign". FCC.gov. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-08-27. สืบค้นเมื่อ 2007-06-02.
15. ↑ "Vanity Call Sign Fees". ARRL. สืบค้นเมื่อ 27 August 2015.
16. ↑ "Amateur Call Sign Systems". Federal Communications Commission (ภาษาอังกฤษ). 2016-09-28.