ปากีสถานตะวันออก

ปากีสถานตะวันออก পূর্ব পাকিস্তান (เบงกอล) مشرقی پاکستان (อูรดู)
พ.ศ. 2498–2514
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: "Unity, Faith, Discipline" (เอกภาพ, ศรัทธา, วินัย)
เพลงชาติ: Qaumī Tarāna เพลงชาติโดยพฤตินัย Pakistan Zindabad (ปากีสถานจงเจริญ)
เมืองหลวง	ธากา
ภาษาทั่วไป	ภาษาเบงกอล (ภาษาราชการ) ภาษาพิหาร ภาษาอูรดู ภาษาอังกฤษ
ศาสนา	ศาสนาอิสลาม ศาสนาฮินดู
การปกครอง	ระบบรัฐสภา ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ (1955–1956) ประชาธิปไตยระบบรัฐสภาภายใต้สาธารณรัฐอิสลาม (1956–1958) กฎอัยการศึก (1958–1962) สาธารณรัฐระบบประธานาธิบดี (1962–1970) กฎอัยการศึก (1970–1971)
ผู้บริหาร
• 2503-2505	อาซัม ข่าน
• 2505-2512	อับดุล โมเนม ข่าน
• 2512-2514	ไซเยด โมฮัมหมัด อะห์ซาน
• 2514	อามีร อัลดุลลอห์ ข่าน เนียซี
ประธานรัฐมนตรี
• 2498-2499, 2501	อาบู ฮุสเซน สรรกัร
• 2499-2501	อะตาอุรระห์มาน ข่าน
ผู้ว่าการ
• 2498-2499	อามีรุดดิน อะห์เหม็ด
• 2499-2501	เอ เค ฟัซลุล ฮุก
• 2501-2503	ซากีร ฮูเซน
สภานิติบัญญัติ	Legislative Assembly
ยุคประวัติศาสตร์	สงครามเย็น
• การก่อตั้ง	พ.ศ. 2498
• การสถาปนาสุดท้าย	22 พฤศจิกายน 2497
• สงครามปลดปล่อยบังกลาเทศ	26 มีนาคม 2514
• สงครามอินเดีย-ปากีสถาน พ.ศ. 2514	3 ธันวาคม 2514
• ประกาศเอกราช	16 ธันวาคม 2514
พื้นที่
147,570 ตารางกิโลเมตร (56,980 ตารางไมล์)
สกุลเงิน	รูปีปากีสถาน
ก่อนหน้า ถัดไป เบงกอลตะวันออก รัฐบาลเฉพาะกาลสาธารณรัฐประชาชนบังกลาเทศ
ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ	บังกลาเทศ

ปากีสถานตะวันออก (อังกฤษ: East Pakistan; เบงกอล: পূর্ব পাকিস্তান Purbo Pākistān; อูรดู: مشرقی پاکستان Mašriqī Pākistān ออกเสียง: [məʃrɪqiː pɑːkɪst̪ɑːn]) เป็นดินแดนที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของประเทศปากีสถาน ซึ่งอยู่ในดินแดนเบงกอล ระหว่าง พ.ศ. 2498 - 2514

ใน พ.ศ. 2490 เบงกอลเป็นส่วนหนึ่งของบริติชอินเดีย ซึ่งแบ่งเป็นเบงกอลตะวันตกและเบงกอลตะวันออกตามศาสนา^[1] การแบ่งแยกนี้เป็นผลจากความขัดแย้งทางศาสนาระหว่างฮินดูและมุสลิมในอินเดีย ^[2] ใน พ.ศ. 2490 ชาวเบงกอลที่เป็นมุสลิมเข้าร่วมกับขบวนการปากีสถาน หลังการแบ่งแยกอินเดียและกลายเป็นจังหวัดเบงกอลตะวันออกของปากีสถาน ^[3] ระหว่าง พ.ศ. 2490 - 2497 เบงกอลตะวันออกมีการบริหารเป็นเอกเทศโดยพันธมิตรมุสลิมปากีสถาน นำโดยนูรุล อามีน^[3] ต่อมาใน พ.ศ. 2498 นายกรัฐมนตรีเบงกอล มูฮัมหมัด อาลี โบกรา ได้ประกาศยุบจังหวัดเบงกอลตะวันออก และจัดตั้งปากีสถานตะวันออก โดยมีเมืองหลักคือธากา ในช่วงนี้พันธมิตรมุสลิมปากีสถานพ่ายแพ้ให้แก่สันนิบาตอวามี^[4][5][6] สันนิบาตอวามีเข้ามาบริหารปากีสถานตะวันออก หลังจาก ฮุเซน ชะฮีด ชุระวรรดี ได้เป็นนายกรัฐมนตรี^[7][8] ช่วงระหว่าง พ.ศ. 2501 - 2514 เป็นช่วงที่เกิดความขัดแย้งทางการเมือง^[9] การสนับสนุนการปกครองตนเองเติบโตขึ้นเมื่อสันนิบาตอวามี จัดตั้งขบวนการหกประการใน พ.ศ. 2509 ^[10] และเติบโตเต็มที่เมื่อสันนิบาตอวามีชนะการเลือกตั้งทั่วไปใน พ.ศ. 2513 ในปากีสถานตะวันออก^[11][12]

หลังการเลือกตั้งทั่วไป นายกรัฐมนตรีของปากีสถาน นายพลยะห์ยา ข่าน พยายามเจรจากับทั้งพรรคประชาชนปากีสถาน และสันนิบาตอวามีในการแบ่งปันอำนาจจากรัฐบาลกลางแต่ล้มเหลว สันนิบาตอวามีได้ประกาศเอกราชของปากีสถานตะวันออกเมื่อ 26 มีนาคม พ.ศ. 2514 และเริ่มต้นสงครามปลดปล่อยบังกลาเทศจากปากีสถาน โดยอินเดียเข้ามาสนับสนุนสันนิบาตอวามี^[13] สงครามสิ้นสุดลงเมื่อ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2514 ปากีสถานตะวันออกได้รับเอกราชอย่างเป็นทางการในนามบังกลาเทศ^[13]