Stikstofgroep

Chemische groepen
Alkalimetalen (1)
Aardalkalimetalen (2)
Scandiumgroep (3)
Titaangroep (4)
Vanadiumgroep (5)
Chroomgroep (6)
Mangaangroep (7)
Platinagroep (8, 9 en 10)
Kopergroep (11)
Zinkgroep (12)
Boorgroep (13)
Koolstofgroep (14)
Stikstofgroep (15)
Zuurstofgroep (16)
Halogenen (17)
Edelgassen (18)
Lanthaniden
Actiniden
Portaal   Scheikunde

Elementen van de stikstofgroep (IUPAC-groepsnummer 15, vroeger bekend als Va) uit het periodiek systeem zijn ook bekend als pnicogenen of pnictogenen. Tegenwoordig wordt de IUPAC naam stikstofgroep gebruikt. Deze elementen kenmerken zich doordat de buitenste p-subschil 3 elektronen bevat. De stikstofgroep is de enige groep in het periodiek systeem waarbij de overgangen van metaal naar niet-metaal en van zuurvormend en basevormend zo duidelijk naar voren komt.

Het lichtste element uit deze groep (stikstof) is een niet-metaal en een matig sterke oxidator in reacties met metalen. Met bijvoorbeeld magnesium vormt het een nitride. Aan het andere uiterste van de stikstofgroep is bismut te vinden; een element dat duidelijk een metaal is.

Stikstof en fosfor zijn biologisch van groot belang omdat ze deel uitmaken van eiwitten en nucleïnezuren.

De elementen in de stikstofgroep zijn in het periodiek systeem hieronder gekleurd.

• 
  Ammoniak
• 
  Fosfine
• 
  Arsine
• 
  Stibine
• 
  Bismutine

In de hydriden van de elementen uit de stikstofgroep komt enerzijds duidelijk de aparte positie van stikstof in de rij tot uiting, anderzijds ook gaande door de groep de trend in de fysische eigenschappen van de verbindingen.

• De bindingslengte tussen waterstof en het centrale atoom van de verbinding neemt gestaag toe. De toename is toe te schrijven aan het steeds grotere atoomvolume (er moet steeds een elektronenschil bij). De kleine toename tussen stibine en bismutine is een fraai voorbeeld van de lanthanidencontractie.
• Uit de bindingshoeken "H - E - H" is een ander verhaal te lezen:
  • In ammoniak heeft het stikstof-atoom een sp³-hybridisatie met bindingshoeken die nauwelijks afwijken van de voor een tetraëder gebruikelijke waarde van 109°.
  • De overige vier verbindingen vertonen hoeken die erg dicht in de buurt liggen van de 90°, een indicatie voor vrijwel niet-gehybridiseerde p-orbitalen. Het gevolg is ook een nauwelijks gehybridiseerde s-orbitaal, en een daarmee samenhangende bolvormige verdeling van de s-elektronen rond arseen. De structuren in de plaatjes voor deze verbindingen met het duidelijk omhoog stekende vrij elektronenpaar zijn dan ook eerder "artists impressions" dan een getrouwe weergave van de werkelijkheid voor deze elektronen.