Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

 

Prefix (scheikunde)

In de scheikunde wordt bij de naamgeving van chemische verbindingen gebruikgemaakt van prefixen of voorvoegsels. Deze voorvoegsels hebben vooral een Griekse of Latijnse herkomst, maar er bestaan ook enkele Arabische prefixen. Deze laatste zijn een restant van de vele bijdragen van Arabische wetenschappers aan de alchemie, tijdens de middeleeuwen. Dit artikel rangschikt de meeste scheikundige prefixen.

Numerieke prefixen

De numerieke prefixen duiden in de scheikunde op een aantal atomen of atoomgroepen. De meeste van deze prefixen zijn aan het Grieks ontleend.

Prefix Betekenis
Mono Een
Di Twee
Tri Drie
Tetra Vier
Penta Vijf
Hexa Zes
Hepta Zeven
Octa Acht
Nona Negen
Deca Tien
Undeca Elf
Dodeca Twaalf

Als een numerieke aanduiding een atoom of atoomgroep betreft die reeds een Grieks numeriek prefix in zich draagt, wordt gebruikgemaakt van onderstaande prefixen:

Prefix Betekenis
Bis Twee
Tris Drie
Tetrakis Vier
Pentakis Vijf
Hexakis Zes
Heptakis Zeven
Octakis Acht
Nonakis Negen
Decakis Tien

Het prefix bi- (verouderd) geeft aan dat het gaat om een waterstofzout.

Prefixen van lineaire verbindingen

Lineaire verbindingen, zoals alkanen, alkenen en alkynen, worden met specifieke prefixen aangeduid, die aangeven hoeveel koolstofatomen de koolstofketen bevat.

Prefix Aantal koolstofatomen
Meth- Een
Eth- Twee
Prop- Drie
But- Vier
Pent- Vijf
Hex- Zes
Hept- Zeven
Oct- Acht
Non- Negen
Dec- Tien
Undec- Elf
Dodec- Twaalf
Tridec- Dertien
Tetradec- Veertien
Pentadec- Vijftien
Eicos- Twintig
Triacont- Dertig

Prefixen van cyclische verbindingen

Cyclische verbindingen worden vaak met het prefix cyclo- aangeduid, om erop te wijzen dat de structuur een ring bevat. Meerdere ringen kunnen met de numerieke prefixen worden aangeduid: bicyclo- (twee ringstructuren), tricyclo- (drie ringstructuren), enz.

Sommige aromatische verbindingen die afgeleid zijn van benzeen, kunnen aangeduid worden met het prefix benzo-. Dit is voornamelijk het geval bij de nomenclatuur van de polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK).

Prefixen ter aanduiding van functionele groepen

De meest uitgebreide groep aan scheikundige prefixen is die ter aanduiding van de verschillende functionele groepen in de organische chemie.

Algemeen

Aantal koolstofatomen Prefix Algemene naam
voor het alcohol
Algemene naam
voor het aldehyde
Algemene naam
voor het carbonzuur
1 Meth- Methylalcohol Formaldehyde Methaanzuur
2 Eth- Ethylalcohol Acetaldehyde Etheenzuur
3 Prop- Propylalcohol Propionaldehyde Propionzuur
4 But- Butylalcohol Butyraldehyde Butaanzuur
5 Pent- Amylalcohol Valeraldehyde Valeriaanzuur
6 Hex- - Caproaldehyde Capronzuur
7 Hept- Enanthylalcohol Enanthaldehyde Enanthaanzuur
8 Oct- Caprylalcohol Caprylaldehyde Caprylzuur
9 Non- - Pelargonaldehyde Pelargonzuur
10 Dec- Capricalcohol Capraldehyde Caprinezuur
12 Dodec- Laurylalcohol Lauraldehyde Laurinezuur
14 Tetradec- - Myristaldehyde Myristinezuur
16 Hexadec- Cetylalcohol Palmitaldehyde Palmitinezuur
17 Heptadec- - - Margarinezuur
18 Octadec- Stearylalcohol Stearaldehyde Stearinezuur
20 Icos- Arachidylalcohol - Arachidinezuur
22 Docos- Behenylalcohol - Beheninezuur
24 Tetracos- Lignocerylalcohol - Lignocerinezuur
26 Hexacos- Cerotinylalcohol - Cerotininezuur
28 Octacos- - - Octacosaanzuur
30 Triacont- Melissylalcohol - Melissinezuur

Andere prefixen

  • Ortho-: geeft een 1,2-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
  • Meta-: geeft een 1,3-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
  • Para-: geeft een 1,4-substitutierelatie aan op een cyclische verbinding
  • Iso-
  • Sec- (afkorting van secundair)
  • Tert- (afkorting van tertiair)
  • Per-: duidt op het feit dat alle waterstofatomen in een organische verbinding zijn vervangen door één ander soort substituent
  • Kis-: duidt op een x-aantal substituenten
  • Pyro-: duidt op een dimeer zuuranhydride
  • Nor-: duidt op een verbinding waarbij een of twee methylgroepen zijn vervangen door een waterstofatoom, of waarbij een methyleengroep is weggelaten[1]

Zie ook

Kembali kehalaman sebelumnya


Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve 
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9