Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

 

Cruydeboeck

Het Cruydeboeck (of Cruijdeboeck of Cruydt-Boeck) is een kruidboek dat in 1554 werd gepubliceerd door Rembert Dodoens, een Brabantse plantenkundige. Hij stelde het plantenboek samen op vraag van Christoffel Plantijn, een Antwerpse drukker. Het boek was een hoogtepunt op het gebied van de geneeskunde in de 16de eeuw.

Het boek

De 1ste pagina van het Cruydeboeck van Dodoens

Jarenlang wijdde Dodoens zijn leven aan botanisch onderzoek. Hij beschreef en onderzocht zo’n 1340 verschillende soorten, die allemaal in het Cruydeboek werden opgenomen. De planten die in het boek werden opgenomen, liet Dodoens illustreren door een tekenaar uit Mechelen, Pieter Van der Borcht. Zo zijn er 715 afbeeldingen te zien in het boek.

Sinds de eerste uitgave van het Cruydeboeck werd het herhaaldelijk opnieuw uitgegeven, voor het laatst in 1644.

Dodoens schrijft in de inleiding van het boek zelf waarom hij het werk geschreven heeft:

“Ende desen arbeyt hebben wy te willigher ende te liever aenghenomen, om dat in die landen van hertswaerts overe, tot noch toe niemant ghevonden es gheweest, die van den cruyden iet ghescreven ende int licht ghegheven heeft, hoe wel nochtans dat in dese landen veel schoone ende profijtelicke cruyden groeyen ende wassen, die noch seer qualicken oft luttel bekent sijn, die seer goet waeren in tlicht ende kennisse van alle gheleerde Medecijns ghebrocht, ..."[1]

Het was volgens hem nodig dat de apothekers en artsen het nut van vele planten opnieuw leerden kennen. Van veel planten was de geneeskrachtige werking niet meer algemeen gekend. Hij wilde de artsen en apothekers aanzetten zich opnieuw te verdiepen in de plantkunde om zo de juiste therapieën te kiezen.

Vernieuwingen

Nieuwe indeling van de planten

In het Cruydeboeck maakte Dodoens voor het eerst een indeling van de planten volgens hun kenmerken. Tot dan toe waren de planten steeds in alfabetische volgorde ingedeeld geweest. Dodoens onderscheidde 6 grote groepen, die daarna nogmaals ingedeeld werden in 26 verschillende groepjes. Per plant beschreef hij daarnaast volgende onderwerpen:

  1. de verschillende soorten van de plant
  2. de groei- en bloeiwijzen
  3. de onderdelen zoals de bladeren, bloemen,..
  4. de groeiplaats
  5. de bloeitijd, de tijd waarin de vruchten gedragen worden,…
  6. de geneeskrachtige waarde

Daarnaast voegde hij ook de benaming in verschillende talen toe: Nederlands, Duits, Boheems, Frans, Engels, Italiaans, Spaans, Arabisch, Latijn en Grieks.

Schrijven in de moedertaal

" ... alzoo dat wy daer om oock desen onsen Cruydeboeck niet in Latijn, maar ghemeyne Neerduytsche tale hebben willen scrijven ende uutgheven, op dat hij alle cruytliefhebbers, ende alzoo wel den leecken van der latijnscher sprake ignorant, als den gheleerden dienstelick ende orboorlick soude moghen wesen ..."[1]

In bovenstaand stuk verklaart Dodoens zelf aan koningin Maria van Hongarije en Bohemen, die op dat moment de regentes van de Habsburgse Nederlanden was, waarom hij zijn Cruydeboeck in zijn moedertaal, het Nederlands, heeft geschreven. Hij was van mening dat kennis niet voor een kleine groep intellectuelen bedoeld mocht zijn. En om het gewone volk te kunnen bereiken, moest in de taal van het volk geschreven worden.

Bronvermelding


Referenties

  1. a b citaat uit de inleiding van "Het Cruydeboeck" van Dodoens
Zie de categorie Dodoens Cruÿdeboeck (1554) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Kembali kehalaman sebelumnya


Index: pl ar de en es fr it arz nl ja pt ceb sv uk vi war zh ru af ast az bg zh-min-nan bn be ca cs cy da et el eo eu fa gl ko hi hr id he ka la lv lt hu mk ms min no nn ce uz kk ro simple sk sl sr sh fi ta tt th tg azb tr ur zh-yue hy my ace als am an hyw ban bjn map-bms ba be-tarask bcl bpy bar bs br cv nv eml hif fo fy ga gd gu hak ha hsb io ig ilo ia ie os is jv kn ht ku ckb ky mrj lb lij li lmo mai mg ml zh-classical mr xmf mzn cdo mn nap new ne frr oc mhr or as pa pnb ps pms nds crh qu sa sah sco sq scn si sd szl su sw tl shn te bug vec vo wa wuu yi yo diq bat-smg zu lad kbd ang smn ab roa-rup frp arc gn av ay bh bi bo bxr cbk-zam co za dag ary se pdc dv dsb myv ext fur gv gag inh ki glk gan guw xal haw rw kbp pam csb kw km kv koi kg gom ks gcr lo lbe ltg lez nia ln jbo lg mt mi tw mwl mdf mnw nqo fj nah na nds-nl nrm nov om pi pag pap pfl pcd krc kaa ksh rm rue sm sat sc trv stq nso sn cu so srn kab roa-tara tet tpi to chr tum tk tyv udm ug vep fiu-vro vls wo xh zea ty ak bm ch ny ee ff got iu ik kl mad cr pih ami pwn pnt dz rmy rn sg st tn ss ti din chy ts kcg ve 
Prefix: a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9