eo Hindeŭropa pralingvo

Supozata naskoteritorio de la hindeŭropa pralingvo ĉirkaŭ la jaro 3500 a.K.

Oni supozas, ke la hindeŭropa lingvaro evoluis de unu lingvo, kiu nomiĝas la hindeŭropa pralingvo (HIP). Oni kredas ĝin parolata en la kvara jarmilo a.K. en Centra Azio (laŭ la Kurgana hipotezo), aŭ eble jam dum la sepa jarmilo a.K. en Anatolio (laŭ la Anatolia hipotezo). Lingvistoj ĝenerale akceptas la ekziston de tia lingvo, kvankam oni ne interkonsentas pri multaj detaloj. Laŭ kelkaj lingvistoj, la hindeŭropa pralingvo devenas el la lingvofamilio de la nostratika lingvo.

Substantivoj

	(Beekes 1995)						(Ramat 1998)
	(Beekes 1995)						Atemata					Temata
	Vira kaj Ina			Neŭtra			Vira kaj Ina			Neŭtra		Vira			Neŭtra
	Sing.	Pluralo	Dualo	Sing.	Pluralo	Dualo	Sing.	Pluralo	Dualo	Sing.	Pluralo	Sing.	Pluralo	Dualo	Sing.
Nominativo	-s, 0	-es	-h₁(e)	-m, 0	-h₂, 0	-ih₁	-s	-es	-h₁e?	0	(coll.) -(e)h₂	-os	-ōs	-oh₁(u)?	-om
Akuzativo	-m	-ns	-ih₁	-m, 0	-h₂, 0	-ih₁	-m̥	-m̥s	-h₁e?	0		-om	-ons	-oh₁(u)?	-om
Genitivo	-(o)s	-om	-h₁e	-(o)s	-om	-h₁e	-es, -os, -s	-ōm				-os(y)o	-ōm
Dativo	-(e)i	-mus	-me	-(e)i	-mus	-me	-ei					-ōi
Instrumentalo	-(e)h₁	-bʰi	-bʰih₁	-(e)h₁	-bʰi	-bʰih₁		-bʰi				-ō	-ōjs
Ablativo	-(o)s	-ios	-ios	-(o)s	-ios	-ios
Lokativo	-i, 0	-su	-h₁ou	-i, 0	-su	-h₁ou	-i, 0	-su, -si				-oi	-oisu, -oisi
Vokativo	0	-es	-h₁(e)	-m, 0	-h₂, 0	-ih₁		-es			(coll.) -(e)h₂

Pronomoj

	Personaj pronomoj (Beekes 1995)
	Unua persono		Dua persono
	Singularo	Pluralo	Singularo	Pluralo
Nominativo	h₁eǵ(oH/Hom)	wei	tuH	yuH
Akuzativo	h₁mé, h₁me	nsmé, nōs	twé	usmé, wōs
Genitivo	h₁méne, h₁moi	ns(er)o-, nos	tewe, toi	yus(er)o-, wos
Dativo	h₁méǵʰio, h₁moi	nsmei, ns	tébʰio, toi	usmei
Instrumentalo	h₁moí	?	toí	?
Ablativo	h₁med	nsmed	tued	usmed
Lokativo	h₁moí	nsmi	toí	usmi

Verboj

		Buck 1933		Beekes 1995
		Atemata	Temata	Atemata	Temata
Singularo	Unua	-mi	-ō	-mi	-oH
	Dua	-si	-esi	-si	-eh₁i
	Tria	-ti	-eti	-ti	-e
Pluralo	Unua	-mos/mes	-omos/omes	-mes	-omom
	Dua	-te	-ete	-th₁e	-eth₁e
	Tria	-nti	-onti	-nti	-o

Numeraloj

Oni ĝenerale rekonstruas la numeralojn kiel sekvas :

	Sihler 1995, 402–24	Beekes 1995, 212–16
unu	Hoi-no-/Hoi-wo-/Hoi-k(ʷ)o-; sem-	*Hoi(H)nos
du	*d(u)wo-	*duoh₁
tri	trei- (plen-grada)/tri- (nul-grada)	*treies
kvar	kʷetwor- (o-grada)/kʷetur- (nul-grada), vidu ankaŭ na la regulo de kʷetwóres	*kʷetuōr
kvin	*penkʷe	*penkʷe
ses	s(w)eḱs; origine eble weḱs	*(s)uéks
sep	*septm̥	*séptm
ok	oḱtō, oḱtou aŭ h₃eḱtō, h₃eḱtou	*h₃eḱteh₃
naŭ	*(h₁)newn̥	*(h₁)néun
dek	*deḱm̥(t)	*déḱmt
dudek	wīḱm̥t-; unue eble widḱomt-	*duidḱmti
tridek	trīḱomt-; unue eble tridḱomt-	*trih₂dḱomth₂
kvardek	kʷetwr̥̄ḱomt-; unue eble kʷetwr̥dḱomt-	*kʷeturdḱomth₂
kvindek	penkʷēḱomt-; unue eble penkʷedḱomt-	*penkʷedḱomth₂
sesdek	s(w)eḱsḱomt-; unue eble weḱsdḱomt-	*ueksdḱomth₂
sepdek	septm̥̄ḱomt-; unue eble septm̥dḱomt-	*septmdḱomth₂
okdek	oḱtō(u)ḱomt-; unue eble h₃eḱto(u)dḱomt-	*h₃eḱth₃dḱomth₂
naŭdek	(h₁)newn̥̄ḱomt-; unue eble h₁newn̥dḱomt-	*h₁neundḱomth₂
cent	ḱm̥tom; unue eble dḱm̥tom	*dḱmtóm
mil	ǵheslo-, tusdḱomti	*ǵʰes-l-

Lehmann (1993, 252-255) kredis ke la numeraloj pli grandaj ol dek estis konstruitaj aparte de la dialektgrupoj kaj ke *ḱm̥tóm unue signifis "granda nombro" anstataŭ specife "cent".

Ekzemplaj tekstoj

Eldonitaj ekzemplotekstojn en HIP:

Schleicher's fable (Avis akvasas ka) de August Schleicher (1868), modernigita de Hermann Hirt (1939) kaj Winfred Lehmann kaj Ladislav Zgusta (1979)
The king and the god (rēḱs deiwos-kʷe) de S. K. Sen, E. P. Hamp et al. (1994)

Planlingvoj

Almenaŭ unu planlingvo enradikigas sin en la hindeŭropa pralingvo, tamen kun aldono de pli modernaj terminoj: temas pri sambahsa-mundialect.

Referencoj

Winfred Philipp Lehmann kaj Ladislav Zgusta, 1979: Schleicher's tale after a century. In Festschrift for Oswald Szemerényi on the Occasion of his 65th Birthday, eld. B. Brogyanyi, 455–66. Amsterdamo.

Vidu ankaŭ

Kaj imageblaj pliaj temoj estus

Prahindeŭropanoj
Ŝemida pralingvo
Listo de hindeŭropaj radikoj

Eksteraj ligiloj

American Heritage Dictionary :
- "la hindeŭropa lingvo kaj la hindeŭropanoj", eseo pri la rekonstruo de la hindeŭropa pralingvo
- "hindeurxopaj vortoradikoj", indekso
Indo-European Etymological Dictionary (universitato de Leiden, Nederlando )
Hindeŭropa Dokumentada Centro Arkivigite je 2006-06-14 per la retarkivo Wayback Machine ĉe la Universitato de Teksaso en Austin
"The Indo-Uralic Verb" fare de Frederik Kortlandt
Say something in Proto-Indo-European (fare de Geoffrey Sampson)
An Overview of the Proto-Indo-European Verb System (fare de Piotr Gąsiorowski)
pluraj ekzemplotekstoj en la hindeŭropa pralingvo
PIE root etymology database, kompilita laŭ tekstoj de Walde-Pokorny fare de L. Nikolajev kaj de Friedrich, Tischler (Hitita) kaj Adams (Toĥara) fare de Sergeij Starostin.
"pri la interna klasifiko de la hindeŭropaj lingvoj" fare de Václav Blažek. Linguistica ONLINE. ISSN 1801-5336 (Brno, Ĉeĥio)

Bibliotekoj

Agama	Bahasa	Biografi	Budaya	Ekonomi	Elektronika
Film	Filsafat	Geografi	Indonesia	Ilmu	Lingkungan
Masyarakat	Matematika	Militer	Mitologi	Musik	Olahraga
Pendidikan	Politik	Sastra	Sejarah	Seni	Teknologi

Hindeŭropa pralingvo