|
Franciŝak Aljaĥnoviĉ
Franciĉak aljaĥnoviĉ, Aljaĥnoviĉ-Alekna (beloruse Францішак Аляхновіч, beloruse Аляхновіч-Алекна; 9-an de marto 1883, Vilno, la Rusia imperio — 3-an de marto 1943, Vilnuso, Sovetunio) estis belorusa dramisto, teatra aganto, publicisto. Lia novelo "En ungegoj de OGPU" estas unua verko en mondliteraturo, en kiu Gulago estis priskribita de vidpunkto de malliberulo. BiografioLi naskiĝis en fasmilio de muzikistoj. De infanaĝo kreskis en artista medio: lia patro laboris kiel violonisto en teatro. Li ne estis edukita, sed kelkfoje provis ekstudi: en vilna gimnazio, en Vilna kemi-teknika lernejo, Krakova universitato. En la jaro 1904 ekstudis en Varsovia dramista lernejo, post fino de kio en la jaro 1907, vojaĝis kun aktora trupo. En la jaro 1908 revenis en Vilno, kie komencis labori kiel raportisto, samtempe komencis eldoni pollingvan humuran ĵurnalon "Perkunas". Samtempe aliĝis al belorusa nacia movado. Pro preso de kontraŭcara artikolo, ĵurnalo "Perkinas" estis fermita, kaj Aljaĥnoviĉ vivis en Aŭstrujo, kie li laboris en Krakovo en loka teatro. En la jaro 1913 pro proklamita en Rusujo amnestio, revenis en patrolando, sed estis enprizonita pto tio, ke al li estis pardonita nur parto de kulpo. Dum sia enprizonado komencis verki teatraĵojn. En junio 1918 ekloĝis en Minsko, printempe 1919 revenis en Vilno, kie eldonadis ĵurnalon, provis malfermi teatron. Aŭtune 1919 revenis en Minsko, kie laboris kiel direktoro de teatro, kiun subvenciis pola registaro. De julio de 1920 vivis en Vilno. Pro libro "Belorusa teatro" (1924) estas konsiderata kiel unua belorusa esploristo de teatro. En novembro 1926 alveturis en Minsko por partopreni en Akademia konferencio, restis en Belorusa SSR, laboris en teatro en Vicebsko, kie en januaro 1927 estis arestita kaj enprizonita je 10 jaroj en gulago. En septembro de la jaro 1933 estis interŝanĝita kontraŭ enŝlositan en pola prizono belorusan lingvistonBranislaŭ Taraŝkeviĉ. Post reveno en Vilno li verkis pli faman sian verkon "En ungegojn de OGPU" pri sia enŝloso en gulago. Ĉi tia libro estis eldonita pollingve (1935, "Siedem lat w szponach G. P. U." En la jaro 1937 en Varsovio estis eldonita ankoraŭ unu varianto de ĉi tia libro. La verko estis tradukita en itala lingvo ("La verita sulla Russia Bolscevica"), en portugala lingvo en Brazilio ("Sete annos nas garras soveticas"), ukrainia lingvo, kaj ruslingve (en elmigrinta gazeto). Nur en la jaro 1937 la aŭtoro povis eldoni libron en belorusa lingvo. Dum en la jaro 1940 en Vilno eniris sovetunia armeo, Franciŝak Aljaĥnoviĉ vivis konspire. Dum germana okupado (1942-1944) li redaktis gazeton "Belaruski holas" (Belorusa voĉo), kiu eldonadis sub gvido de nazioj. En marto de 1943 li estis pafmortigita en sia loĝejo — oni supozis ke tion faris sovetiaj partizanoj, agentoj de la Pola Enlanda Armeo aŭ la nazioj mem. Liaj verkoj denove estis presitaj kaj surscenigitaj en Belorusio ekde la 1990-aa. En la jaro 2006 estis eldonitaj liaj elektitaj verkoj. Literaturo
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
