Vogalennoù a gentañ renk

Vogalennoù

Gwelit ivez: LFE, Kensonennoù

	A-raok	Tost a-raok	Kreiz	Tost a-dreñv	A-dreñv
Serr	i • y ɨ • ʉ ɯ • u ɪ • ʏ • ʊ e • ø ɘ • ɵ ɤ • o ə ɛ • œ ɜ • ɞ ʌ • ɔ æ • ɐ a • ɶ ɑ • ɒ
Peuzserr
Damserr
Etre
Damzigor
Peuzdigor
Digor

Ront eo ar vogalennoù a-zehoù e pep par

Er yezhoniezh e vez implijet an termen vogalenn a gentañ renk (saoz.: cardinal vowel) war tachenn ar fonologiezh hag ar fonetik evit komz eus ur rummad vogalennoù resis hag a dalvez da daveennoù diazez evit gallout deskrivañ lec'h distagañ holl vogalennoù ur yezh resis, da skouer bez e c'heller deskrivañ ar vogalenn "i" e brezhoneg dre he c'heñveriañ gant ar vogalenn a gentañ renk [i].

Peuraozet e oa bet ar reizhiad implijet bremañ gant ar fonetikour Daniel Jones e penn-kentañ an XXvet kantved diwar kealioù bet diazezet abretoc'h gant fonetikourion evel Ellis and Bell dreist-holl.

Termenet e vez teir eus ar vogalennoù a gentañ renk (anvet a-wezhioù "vogalennoù korgn") hervez bep o lec'h distagañ:

[i]: produet gant ar teod an uhelañ hag ar muiañ a-raok posupl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an diweuz plaen pe stegn;

[ɒ]: produet gant ar teod an izelañ hag ar muiañ a-dreñv posupl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat;

[u]: produet gant ar teod an uhelañ hag ar muiañ a-dreñv posupl er genoù en ur leuskel an aer da redek hep daravat ha gant an diweuz rontaet;

Termenet e vez ar vogalennoù a gentañ renk all hervez lec'hiadur an teir vogalenn diazez ([i,ɒ, u] dre isrannañ egor ar genoù a-serzh e tammoù heñvel o hirder evel-hen:

Pevar derez digoradur ue uhelder:

Serr (teod uhelañ)

Peuzserr

Peuzdigor

Digor (teod izelañ).

Ouzhpenn e vez isrannet egor ar genoù dre e hed evel-hen:

Pevar derez a-led:

A-raok (teod an tostañ ouzh penn a-raok ar genoù)

Tost a-raok

Tost a-dreñv

A-dreñv (an teod an tostañ ouzh foñs ar genoù)

Eizh vogalenn a gentañ renk ez eus en holl neuze, plaen an holl vogalennoù a-raok ha ront an holl vogalennoù a-dreñv:

Vogalennoù a gentañ renk plaen (a-raok):

[i, e, ɛ, a]

Vogalennoù a gentañ renk ront (a-dreñv):

[u, o, ɔ, ɑ]

Ma vez eilpennet an doare gweuzadur e produer an eizh vogalennoù a eil renk, kalz raloc'h e yezhoù ar bed evit ar vogalennoù a gentañ renk kavet e holl yezhoù ar bed:

Vogalennoù a eil renk ront (a-raok):

[y, ø, œ, ɶ]

Vogalennoù a eil renk plaen (a-dreñv):

[ɯ, ɤ, ʌ, ɒ]

Vogalennoù all ez eus dre lakaat da dalvout lec'hiadurioù etre ar re bennañ meneget a-us, dreist-holl meur a vogalenn greiz.

• Vogalenn