|
Napoleon I Si Napoleón Bonaparte (Pranses: Napoléon Bonaparte, Italiano: Napoleone di Buonaparte; (Agosto 15, 1769 – Mayo 5, 1821), iyo an enot na emperador kan Enot na Imperyong Pranses kan Pransya, enot na hade kan Italya, asin an mga gawe niya nagdeterminar na gayo kan dalagan kan pulitika sa Europa kaamayan kan ika-19ng siglo. Si Napoleon namundag sa Corsica sa mga magurang gikan sa mga nobleng Italyano asin siya nag'adal komo opisyal nin artilerya sa Pranses mismo. Siya nagin prominenteng gayo sa Enot na Republikang Pranses asin matriumpong nagkampanya laban sa Enot asin Ikaduwang Koalisyon na nagsururog sa saiyang nasyon. Kan taon 1799, nagbungsod siya nin coup de'etat asin pakalihis limang taon, an Senado kan Pransya pigproklamar siyang emperador. Sa enot na mga dekada kan ika-19ng siglo an Imperyong Pranses, sa pamomooon ni Napoleon, nagbungsod nin mga kampanyang pananakop sa mga kataraid na poderes sa Europa (inapod na gerang Napoleoniko) asin nalaklakan an mga ini. Nakua kan Pranses an dominanteng posisyon sa Europa asin namantener niya ini paagi nin pagporma nin mga kaalyadong pwersa asin sa pagnombra kan saiyang mga sadiring tawo asin amigo sa liderato kan mga kaalyadong nasyon. Alagad si pagsakyada kan Pranses sa Rusya kan 1812, iyo an nagin signos na nagbirik na an saiyang kapaladan. An saiyang Grande Armee biyo na linampaso sa kampanyang idto asin dai na nanggad nakabawe. Kan 1813, an Ika-6 na Koalisyon sururog na nasupil an saiyang pwersa sa Leipzig; sunod na taon, piglusob kaini an Pranses mismo, pinerswa siyang maghilig sa trono asin pigdestierro siya sa Isla nin Elba. Dai pang sarong taon, nakadulag siya sa Elba asin nakabalik sa poder, pero nadaog siya sa Batalya nin Waterloo kan Hunyo 1815. Si Napoleon nagbuhay kan ultimo niyang anom na taon na nakukulong kan mga Briton sa isla nin Santa Helena. An autopsya na ginibo pagkagadan niya nagtaong resulta na siya nagadan huli sa kanser sa estomago, alagad si Sten Forshufvud asin iba pang syantipiko nagsaboot na siya nagadan ta hinilo sa arseniko. Mga panluwas na takod |
