|
20. lětstotk20. lětstotk započa so dnja 1. januara 1901 a traješe hač do 31. decembra 2000. Po dekreće kejžora Wylema II. swjećachu započatk noweho lětstotka w Němskej pak hižo 1. januara 1900. 20. lětstotk słuša k dobje nowowěka. Najwažnišej podawkaj lětstotka běštej Prěnja (1914–18) a Druha swětowa wójna (1939–45) z holocaustom, zničenjom europskich Židow přez nacionalsocialistisku Němsku. Wot kónca druheje wójny hač do lěta 1990 steješe swět pod wliwom tak mjenowaneje „Zymneje wójny“ mjez supermocomaj, Zjednoćenymi statami a Sowjetskim zwjazkom, kotrejž reprezentowaštej dwaj systemaj – kapitalizm a komunizm. Němska bu mjez 1949 a 1990 do dweju statow rozdźělena – Zwjazkoweje republiki a Němskeje demokratiskeje republiki (NDR) – mjeztym zo zhubichu tamne tradicionelne europske wulkomocy kaž Zjednoćene kralestwo a Francoska dźeń a wjace mjezynarodneho wuznama a w běhu dekolonizacije tež swoje kolonije w Africe a Aziji. Tam nastachu wjele nowych njewotwisnych statow (n.př. Indiska, Pakistan, Algeriska, Kenija atd.). W srjedźnej Europje wobstejachu w běhu 20. lětstotka wjacore mnohonarodnostne staty, kotrež so po 1990 rozpušćichu, zdźěla měrliwje (Sowjetski zwjazk, Čěskosłowakska), zdźěla krawnje (Juhosłowjanska). Za Serbow bě 20. lětstotk dwustronski. Na jednym boku dóstachu po potłóčowanju a zakazu rěče pod nacionalsocialistami w NDR prěni raz šulstwo, swójske institucije, wědomostnej institutaj, zjawnu dwurěčnosć a statne připóznaće, na tamnym boku zhubichu so runje w srjedźnej Łužicy wjele serbskich wjeskow dla wudobywanja brunicy a ličba serbskorěčnych spadny wot někak 150.000 kónc 19. lětstotka na mjenje hač 40.000 w lěće 2000. Cyłkowna ličba swětoweho wobydlerstwa přiběra w běhu sto lět tak spěšnje kaž ženje do toho, wot něhdźe 1,8 miliardow w lěće 1900 na wjace hač 6 miliardow w lěće 2000.
Hlej težWotkaz Commons: 20. lětstotk – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow |
