নতুন দিল্লী

নতুন দিল্লী
ৰাজধানী চহৰ / জিলা
Rashtrapati Bhawan নতুন সংসদ ভৱন Bharat Mandapam LIC, Connaught Place Skyline of Connaught Place Rajpath (officially "Kartavya Path") ইণ্ডিয়া গেট National War Memorial
স্থানাংক: 28°36′50″N 77°12′32″E / 28.61389°N 77.20889°E / 28.61389; 77.20889স্থানাংক: 28°36′50″N 77°12′32″E / 28.61389°N 77.20889°E / 28.61389; 77.20889
দেশ	ভাৰত
কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চল	দিল্লী
স্থাপন	১৯১১
উদ্বঘাটন	১৯৩১
চৰকাৰ
• ধৰণ	নগৰপালিকা
• পৰিচালনা	নতুন দিল্লী নগৰপালিকা পৰিষদ
কালি [1]
• ৰাজধানী চহৰ	42.7 km2 (16.5 sq mi)
উচ্চতা	২১৬ মিটাৰ (৭০৯ ফুট)
জনসংখ্যা  (2011)[2]
• ৰাজধানী চহৰ	1,42,004
• ঘনত্ব	3,300/km2 (8,600/sq mi)
• মেট্ৰ' (২০১৬) [3]	2,64,54,000

নতুন দিল্লী (ইংৰাজী: New Delhi, হিন্দী: नई दिल्ली) হৈছে ভাৰতৰ ৰাজধানী। ই ভাৰত চৰকাৰ আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলৰ দিল্লী চৰকাৰ কেন্দ্ৰ ৰূপে কাম কৰে। নতুন দিল্লী দিল্লী মহানগৰ অন্তৰ্গত আৰু ই দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ ১১খন জিলাৰ ভিতৰত এখন। ভাৰতত ব্ৰিটিছৰ শাসনকালৰ সময়ত ১৯১১ চনলৈ ভাৰতৰ ৰাজধানী কলিকতা (বৰ্তমানৰ কলকাতা) আছিল। দেশখনৰ শাসন সুচাৰুৰূপে চলাবৰ বাবে কলিকতাৰ সলনি যদি দিল্লীত যদি ৰাজধানী স্থাপন কৰিলে বেছি ভাল হ'ব বুলি ব্ৰিটিছসকলে অনুভৱ কৰে। ইয়াৰ ফলতে ব্ৰিটিছ সম্ৰাট জৰ্জ পঞ্চমে ১৯১১ চনৰ দিল্লী দৰবাৰৰ সময়ত চনত চহৰখনৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰে।^[4] বিখ্যাত ব্ৰিটিছ স্থপতিবিদ চাৰ এডৱিন লুটন্স আৰু চাৰ হবাৰ্ট বেকাৰে ইয়াৰ ৰূপৰেখা সৃষ্টি কৰে। ব্ৰিটিছ গভৰ্ণৰ জেনেৰেল লৰ্ড আৰৱিনৰ দ্বাৰা ১৯৩১ চনৰ ১৩ ফেব্ৰুৱাৰীত এই নতুন ৰাজধানীক উদ্বঘাটন কৰা হয়।^[5]

যদিও পূৰ্বতে দিল্লী আৰু নতুন দিল্লী দুয়োটা নামকে দিল্লীৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলটোক বুজাবলে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল, পিছে বৰ্তমানে এই দুটা নামে পৃথক পৃথক অঞ্চলক বুজায়। নতুন দিল্লী হৈছে বৃহত্তৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চল দিল্লীৰ এক সৰু এলেকা, আনহাতে ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলটোৱে নতুন দিল্লীৰ লগতে দাতিকাষৰিয়া ৰাজ্য হাৰিয়ানা আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ কেইবাখনো চহৰক ধৰি এক বৃহত্তৰ অঞ্চল সামৰি লয়।

১৯১১ চনৰ ডিচেম্বৰলৈ ব্ৰিটিছ ৰাজৰ আমোলত কলিকতা (বৰ্তমানে কলকাতা) ভাৰতৰ ৰাজধানী আছিল। ১৯ শতিকাৰ শেষৰ ফালে কলিকতা জাতীয়তাবাদী আন্দোলনৰ কেন্দ্ৰত পৰিণত হৈছিল, এয়াই আছিল ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ ভাইছৰয় লৰ্ড কাৰ্জন ১৯০৫ চনত কৰা বঙ্গভঙ্গৰ প্ৰধান কাৰণ। এয়াৰ ফলত কলিকতাত ব্যাপক ৰাজনৈতিক আৰু ধৰ্মীয় প্ৰতিবাদৰ সৃষ্টি হৈছিল, আনকি ব্ৰিটিছ কৰ্মকৰ্তাসকল ৰাজনৈতিক হত্যাৰো বলি হৈছিল। জনতাৰ মাজত উপনিবেশবিৰোধী মনোভাব সৃষ্টি হৈছিল আৰু ব্ৰিটিছ সামগ্ৰী সম্পূৰ্ণ বয়কট কৰা আৰম্ভ কৰিছিল, সেয়ে ঔপনেবিশ চৰকাৰে পুনৰায় বঙ্গদেশক এক কৰে আৰু তাৎক্ষণিকভাবে ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ ৰাজধানী নতুন দিল্লীলৈ স্থানান্তৰিত কৰাত বাধ্য হয়।^[6]

পুৰণা দিল্লী প্ৰাচীন ভাৰতৰ কেইবাটাও সাম্ৰাজ্যৰ ৰাজনৈতিক তথা অৰ্থনৈতিক কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰিছিল, বিশেষকৈ মোগল সাম্ৰাজ্যৰ সময়ত ১৬৪৯ ৰ পৰা ১৮৫৭ লৈ। ১৯ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে ব্ৰিটিছ ভাৰতীয় সাম্ৰাজ্যৰ ৰাজধানী পূব উপকূলস্থিত কলিকতাৰ পৰা দিল্লীলৈ স্থানান্তৰৰ প্ৰস্তাব আগবঢ়োৱা হৈছিল।^[7] ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ চৰকাৰে অনুভৱ কৰিছিল যে উত্তৰ ভাৰতৰ কেন্দ্ৰস্থল দিল্লীৰ পৰা ভাৰতক পৰিচালনা কৰা সহজ হ'ব। নতুন দিল্লী চহৰ স্থাপনৰ বাবে ভূমি অধিগ্ৰহণ আইন ১৯৯৪-ৰ অধীনত ভূমি অধিগ্ৰহণ কৰা হৈছিল।^[8]

১৯১১ চনৰ ১২ ডিচেম্বৰত দিল্লী দৰবাৰত অংশগ্ৰহণ কৰি কিংছৱে কেম্পৰ কৰোনেছন পাৰ্কত ভাইছৰয় বাসভৱনৰ আধাৰশিলাও স্থাপনৰ সময়ত^[9][10] ভাৰতৰ তৎকালীন সম্ৰাট জৰ্জ পঞ্চম আৰু তেওঁৰ পত্নী কুইন মেৰিয়ে ঘোষণা কৰে যে ব্ৰিটিছ ৰাজৰ ৰাজধানী কলিকতাৰ পৰা দিল্লীলৈ স্থানান্তৰিত কৰা হ'ব।^[11][12] তিনি দিনৰ পাছত ১৯১১ চনৰ ১৫ ডিচেম্বৰ, দিল্লী দৰবাৰ অনুষ্ঠিত হোৱা কিংছৱে কেম্পতে সম্ৰাট জৰ্জ পঞ্চম আৰু কুইন মেৰিয়ে ৰাজধানী ৰূপে নতুন দিল্লীৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰে।^[13] বিখ্যাত ব্ৰিটিছ স্থপতিবিদ চাৰ এডৱিন লুটন্সে নতুন দিল্লীলৈ প্ৰথম বাৰৰ বাবে ১৯১২ চনত আহে আৰু তেখেতৰ সহযোগী স্থপতিবিদ চাৰ হবাৰ্ট বেকাৰৰ সৈতে নতুন দিল্লীৰ অধিকাংশৰ ৰূপৰেখা সৃষ্টি কৰে।^[14] প্ৰথম পৰিকল্পনা অনুসৰি নিৰ্মাণৰ স্থান ৰূপে টুগলকাবাদৰ টুগলকাবাদ দুৰ্গৰ ভিতৰ অংশক নিৰ্বাচন কৰা হৈছিল, পিছে দিল্লী-কলিকতা ট্ৰাঙ্ক লাইন দুৰ্গৰ মাজেৰে যোৱাৰ বাবে এই পৰিকল্পনা বাদ দিয়া হৈছিল। প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ পাছৰ পৰাহে নিৰ্মাণৰ কাম প্ৰকৃততে আৰম্ভ হয় আৰু ই সমাপ্ত হয় ১৯৩১ চনত। সেইসময়ত "লুটন্স দিল্লী" নামেৰে পৰিচিত এই নতুন চহৰটিৰ উদ্বোধন কৰে ভাইছৰয় লৰ্ড আৰৱিনে ১৯৩১ চনৰ ১০ ফেব্ৰুৱাৰীত। চহৰখনৰ কেন্দ্ৰীয় প্ৰশাসনিক অঞ্চলটোৰ লুটন্সে কৰা ডিজাইনত ভাৰতক লৈ ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যই কৰা আকাঙ্ক্ষাৰ কথা পৰিষ্ফুট হৈছে।^[15][16]

লৰ্ড কাৰ্জন আৰু লেডি কাৰ্জনৰ দিল্লী দৰবাৰত আগমণ, ১৯০৩

১৯১১ চনৰ দিল্লী দৰবাৰত জৰ্জ পঞ্চম আৰু কুইন মেৰিয়ে আসন গ্ৰহণ কৰিছে

১৯৩১ চনত নতুন দিল্লীক ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ ৰাজধানীৰূপে উদ্বঘাটন সোঁৱৰি উন্মোচন কৰা এটকা মূল্যৰ ডাক-টিকট।

ভাৰতৰ ৰাজধানী দিল্লীলৈ স্থানান্তৰিত কৰাৰ পাছত, ১৯১২ চনত উত্তৰ দিল্লীত কেইমাহ মানৰ ভিতৰতে এক অস্থায়ী সচিবালয় ভৱন নিৰ্মিন কৰা হৈছিল। নতুন ৰাজধানীৰ বেছিভাগ চৰকাৰী কৰ্মচাৰী পুৰণা দিল্লীস্থিত এই সচিবালয়ৰ পৰা কাম কৰিবলৈ লয়। এয়া আছিল ১৯৩১ চনৰ উদ্ঘাটনৰ ১০ বছৰৰ আগৰ কথা। বৰ্তমানে এই সচিবালয়ৰ দিল্লী বিধানসভাৰ কাৰ্যালয়। সচিবালয়ৰ বহুতো কৰ্মচাৰী তেতিয়াৰ বেঙ্গল প্ৰেচিডেন্সি আৰু মাদ্ৰাজ প্ৰেচিডেন্সিৰ লগতে ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰা অনা হৈছিল। পিছলৈ ১৯২০-ৰ দশকত তেওঁলোকৰ বাবে গোল মাৰ্কেট এলেকাত বাসগৃহ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।^[17] ১৯৪০-ৰ দশকত উচ্চত্তম চৰকাৰী কৰ্মচাৰীসকলৰ বাবে লোধি এষ্টেট অঞ্চলত আবাসিক গৃহ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।^[18]

১৯৪৭ চনত ভাৰতে ব্ৰিটিছ শাসনৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পাছত, নতুন দিল্লীক সীমিত স্বায়ত্তশাসন প্ৰদান কৰা হয় আৰু ভাৰত চৰকাৰৰ দ্বাৰা নিযুক্ত এজন প্ৰধান কমিছনাৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়। ১৯৬৬ চনত দিল্লীক কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চললৈ ৰূপান্তৰ কৰা হয় আৰু প্ৰধান কমিছনাৰৰ সলনি লেফটনেণ্ট গভৰ্নৰৰ দ্বাৰা পৰিচালিত কৰা হয়। ভাৰতৰ সংবিধানৰ ঊনসপ্ততিতম সংশোধনীৰ আইন, ১৯৯১ অনুসৰি দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলটোৰ নাম আনুষ্ঠানিকভাবে দিল্লী ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চল নামৰে পৰিচিত হয়।^[19] নিৰ্বাচিত স্থানীয় দিল্লী চৰকাৰক বহুল ক্ষমতা প্ৰদান কৰাৰ ব্যৱস্থা কৰা হয়, কেৱল আইন-শৃঙ্খলাৰ ক্ষমতা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ হাতত থাকে। এই আইনটো ১৯৯৩ চনৰ পৰা কাৰ্যকৰ হয়।

"লুটন্স দিল্লী"ৰ বাহিৰত নতুন দিল্লীৰ প্ৰথম ডাঙৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰা হয় ১৯৫০-ৰ দশকত যেতিয়া কেন্দ্ৰীয় লোক নিৰ্মাণ বিভাগে লুটন্স দিল্লীৰ দক্ষিণ-পশ্চীমৰ চাণক্যপুৰীৰ এক বিশাল অঞ্চলত কূটনৈতিক বহিঃক্ষেত্ৰ গঠন কৰি বিভিন্ন দেশৰ দূতাবাস, উচ্চায়ুক্ত আদিৰ বাবে ভূমি আৱন্তন কৰিছিল।^[20]

৪২.৭ বৰ্গ কিলোমিটাৰ (১৬.৫ বৰ্গ মাইল) মাটিকালিৰে নতুন দিল্লী বূহত্তৰ দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলৰ এক সৰু অংশ।^[21] অঞ্চলটো যিহেতু সিন্ধু-গংগা সমভূমিত অৱস্থিত, সেয়ে অঞ্চলজুৰি উচ্চতাৰ বিশেষ পাৰ্থক্য নাই। নতুন দিল্লী আৰু ইয়াৰ দাঁতিকাষৰীয়া অঞ্চলসমূহ এসময়ত আৰাৱলী পৰ্বতমালাৰ অংশ আছিল; এই পৰ্বতমালাৰ যা কিছু অৱশিষ্ট আছেগৈ সেয়া হ'ল দিল্লী ৰিজ, যাক দিল্লীৰ হাঁওফাঁও বোলা হয়। যদিও নতুন দিল্লী যমুনা নদীৰ প্লাবনভূমিত অৱস্থিত, ই মূলতঃ এক স্থলবেষ্টিত চহৰ।

নতুন দিল্লী ভূমিকম্প অঞ্চলৰ IV শ্ৰেণীত পৰে, সেয়ে এই অঞ্চলটো ভূমিকম্পৰ পৰা সংবেদনশীল।^[22] নতুন দিল্লীত বহুকেইটা ফল্ট লাইন থকাৰ বাবে ইয়াত সঘনাই ভূমিকম্পৰ জোঁকাৰণি অনুভৱ হয়, ইয়াৰ বেছিভাগৰে তীব্ৰতা মধ্যমীয়া। ২০১১ ৰ পৰা ২০১৫ ৰ মাজত ভূমিকম্পৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পাইছিল, ইয়াৰ মাজৰ উল্লেখযোগ্য আছিল ২০১৫ চনৰ নেপালৰ কেন্দ্ৰস্থলৰ ৫.৪ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্প, ২৫ নৱেম্বৰ ২০০৭ৰ ৪.৭ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্প, ৭ চেপ্টেম্বৰ ২০১১ৰ ৪.২ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্প, ৫ মাৰ্চ ২০১২ৰ ৫.২ প্ৰাবল্যৰ ভূমিকম্প আদি।

২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি নতুন দিল্লীৰ জনসংখ্যা ১,৪২,০০৪ জন।^[2] হিন্দী ভাষা হৈছে অঞ্চলটোৰ সৰ্বাধিক কথিত ভাষা। ইংৰাজী ভাষা ব্যৱসায়-বাণিজ্য আৰু চৰকাৰী কাৰ্যালয়সমূহত আনুষ্ঠানিক ভাষাৰূপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।^[26] ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি নতুন দিল্লীৰ সাক্ষৰতা হাৰ ৮৯.৩৮%, এয়া দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলটোৰ ভিতৰতে সৰ্বোচ্চ।^[27]

হিন্দু ধৰ্মৰ বাহিৰে নতুন দিল্লীত আন ধৰ্মৰ লোকৰ সংখ্যা দিল্লী ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলৰ তুলনাত কম।^[24] ২০১১ চনৰ লোকপিয়ল অনুসৰি নতুন দিল্লীৰ ৮৯.৮% লোক হিন্দু ধৰ্মী। আন ধৰ্মালম্বী লোকৰ মাজত ইছলাম ধৰ্মী (৪.৫%), খ্ৰীষ্টান ধৰ্মী (২.৯%), শিখ ধৰ্মী (২.০%), জৈন ধৰ্মী (০.৪%) লোকৰ সংখ্যা উল্লেখযোগ্য।^[24] আন সংখ্যালঘিষ্ট সম্প্ৰদায়সমূহ হৈছে পাৰ্চী, বৌদ্ধ ধৰ্মী আৰু ইহুদি ধৰ্মী লোক।^[28]

• 
  লক্ষ্মীনাৰায়ণ মন্দিৰ বা বিৰলা মন্দিৰ, নতুন দিল্লীৰ এক হিন্দু মন্দিৰ
• 
  চেক্ৰেট হাৰ্ট কেথড্ৰাল, নতুন দিল্লীৰ এক ৰোমান কেথলিক গীৰ্জাঘৰ
• 
  বাঙলা চাহিব গুৰুদ্বাৰ, নতুন দিল্লীৰ শিখসকলৰ এক উপাসনাৰ স্থান

ভাৰতৰ ৰাজধানী নতুন দিল্লীক ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ আৰু দিল্লীৰ স্থানীয় চৰকাৰ উভয়েই যৌথভাবে পৰিচালনা কৰে। নতুন দিল্লী দিল্লীৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজধানী অঞ্চলৰ (এন চি টি)-ৰ ৰাজধানীও। বৃহত্তৰ দিল্লী মহানগৰক সচৰাচৰ পুৰণা দিল্লী নামৰ বিপৰীতে নতুন দিল্লী নামেৰেহে পৰিচিত।

নতুন দিল্লী নগৰপালিকা পৰিষদ (এন ডি এম চি) অঞ্চলটোৰ মূল প্ৰশাসনিক পৰিষদ। দিল্লী মহানগৰীৰ অন্যান্য অঞ্চল দিল্লী নগৰ নিগম (এম চি ডি)-ৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়। ২০১৫ চনৰ তথ্য অনুসৰি, নতুন দিল্লী নগৰপালিকা পৰিষদ এগৰাকী অধ্যক্ষ, দিল্লী বিধানসভাৰ তিনিজন সদস্য, দিল্লীৰ মুখ্যমন্ত্ৰীৰ দ্বাৰা মনোনীত দুজন সদস্য আৰু কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ দ্বাৰা মনোনীত পাঁচজন সদস্যৰ দ্বাৰা গঠিত।

দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলটোৰ প্ৰধান হ'ল কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ পৰামৰ্শৰে ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতিৰ দ্বাৰা নিযুক্ত লেফটেনেণ্ট গভৰ্নৰ গৰাকী। এই পদটি মূলতঃ আনুষ্ঠানিকতাৰ বাবেহে, দৰাচলতে দিল্লী কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলটোৰ মুখ্যমন্ত্ৰী গৰাকীয়েই হৈছে চৰকাৰৰ প্ৰধান আৰু বেছিভাগ কাৰ্যনিৰ্বাহী ক্ষমতা তেখেতৰ ওপৰতে ন্যস্ত থাকে। ভাৰতীয় সংবিধান অনুসৰি, দিল্লী বিধানসভাৰ দ্বাৰা গৃহীত কোনো আইন যদি ভাৰতৰ সংসদৰ দ্বাৰা গৃহীত কোন আইনৰ বিপৰীত হয়, তেন্তে সংসদৰ দ্বাৰা গৃহীত আইনখনক প্ৰাধান্য দিয়া হ'ব।^[29]

ৱিকিমিডিয়া কমন্সত নতুন দিল্লী সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।

• দিল্লী চৰকাৰৰ ৱেবছাইট
• নতুন দিল্লী নগৰপালিকা পৰিষদৰ ৱেবছাইট
• দিল্লী পৰ্যটন বিভাগৰ ৱেবছাইট

প্ৰ • আ • স  ভাৰত সম্পৰ্কীয় প্ৰবন্ধসমূহৰ সূচী মূল প্ৰবন্ধ • বৰ্ণানুক্ৰমিক তালিকা ইতিহাস সাধাৰণ সময়ৰেখা • অৰ্থনীতি • ভাষাতত্ত্ব • সমুদ্ৰাভিযান • সামৰিক • বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি • গণিততত্ত্ব • জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান • ধাতুবিদ্যা • ডাকবিভাগ প্ৰাক-ঔপনিবেশিক প্ৰস্তৰ যুগ • সিন্ধু সভ্যতা • আৰ্য অনুপ্ৰৱেশ • বৈদিক যুগ • ষোড়শ মহাজনপদ • মগধ • আদি মধ্যযুগীয় ৰাজ্য • হয়চল • চোল • কাকতীয় • ইছলামী চুলতানি • বিজয়নগৰ • মোগল • শিখ • মাৰাঠা • আহোম • ইউৰোপীয় বাণিজ্য ঔপনৈবেশিক ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানী • পলাশীৰ যুদ্ধ • চিপাহী বিদ্ৰোহ • ব্ৰিটিছ ৰাজ • ৰেলপথ • অৰ্থনীতি • সেনাবাহিনী • জমিদাৰী  • বাংলাৰ নৱজাগৰণ • ভাৰত শাসন আইন, ১৯০৯ • দেশীয় ৰাজ্য • বঙ্গভঙ্গ (১৯০৫) • স্বাধীনতা আন্দোলন • পঞ্চাশৰ মন্বন্তৰ • দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ • ভাৰত বিভাগ ভাৰতীয় প্ৰজাতন্ত্ৰ সমন্বয় • জোট-নিৰপেক্ষ আন্দোলন • পঞ্চবাৰ্ষিকী পৰিকল্পনা • ভাৰত-চীন যুদ্ধ • ভাৰত-পাকিস্তান যুদ্ধ আৰু সংঘৰ্ষ • সেউজ বিপ্লৱ • শ্বেত বিপ্লৱ • নক্সাল • স্মাইলিং বুদ্ধ • মহাকাশ কৰ্মসূচী • জৰুৰীকালীন অৱস্থা • খালিস্তান আন্দোলন • ভাৰতীয় শান্তি ৰক্ষী বাহিনী • ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰ • পোখৰান-২ চৰকাৰ     আইন বলবৎকৰণ ৰাষ্ট্ৰীয় অনুসন্ধান সংস্থা (এনআইএ) কেন্দ্ৰীয় অনুসন্ধান সংস্থা (চিবিআই) ক্ৰিমিনাল ইনভেষ্টিগেশন ডিপাৰ্টমেন্ট (চিআইডি) চেণ্ট্ৰেল ইণ্ডাষ্ট্ৰিয়াল ছিকিউৰিটি ফৰ্চ (চিআইএচএফ) ইন্দো-টিবেটান সীমান্ত আৰক্ষী (আইটিবিপি) চেণ্ট্ৰেল ৰিজাৰ্ভ পুলিছ ফৰ্চ (চিআৰপিএফ) বৰ্ডাৰ ছিকিউৰিটি ফৰ্চ (বিএচএফ) ব্যুৰো অফ পুলিছ ৰিছাৰ্চ এণ্ড ডেভেলপমেন্ট (বিপিআৰএণ্ডডি) আইন ভাৰতৰ সংবিধান মৌলিক অধিকাৰ, নিৰ্দেশমূলক নীতি আৰু মৌলিক কৰ্তব্য প্ৰশাসনিক বিভাগ সংসদ লোকসভা ৰাজ্যসভা শাসনবিভাগ ৰাষ্ট্ৰপতি উপৰাষ্ট্ৰপতি প্ৰধানমন্ত্ৰী উপপ্ৰধানমন্ত্ৰী কেবিনেট মন্ত্ৰী চৰকাৰী সংস্থাসমূহ বিচাৰবিভাগ উচ্চতম ন্যায়ালয় • মুখ্য বিচাৰপতি উচ্চ ন্যায়ালয় ভাৰতৰ জিলা আদালত নীতি বিদেশনীতি শক্তিনীতি আইন বলবৎকৰণ: চোৰাংচোৱা ৰিছাৰ্চ এণ্ড এনালাইছিছ ৱিং ইনটেলিজেঞ্চ ব্যুৰো (আইবি) ৰাষ্ট্ৰীয় নিৰাপত্তা পৰিষদ সামৰিক বাহিনী ভাৰতীয় সেনাবাহিনী ভাৰতীয় নৌবাহিনী ভাৰতীয় বিমানবাহিনী ভাৰতীয় উপকূলৰক্ষী বাহিনী ৰাজনীতি চেঞ্চৰ ব্যৱস্থা • নিৰ্বাচন • মানৱাধিকাৰ • জাতীয়তাবাদ • ৰাজনৈতিক দল (কংগ্ৰেছ • বিজেপি • বিএচপি • চিপিআই • চিপিআই(এম) • এনচিপি  • তৃণমূল) • সংৰক্ষণ • কেলেংকাৰী • তফচিলি জাতি আৰু উপজাতি • ধৰ্মনিৰপেক্ষতা ভাৰতৰ ভূগোল ভূপ্ৰকৃতি পৰ্বত • হিমবাহ • আগ্নেয়গিৰি • উপত্যকা • নদ-নদী • হ্ৰদ • মৰুভূমি • দ্বীপ • সৰ্বোচ্চ বিন্দু • জলপ্ৰপাত • সমভূমি(গাঙ্গেয় সমভূমি • পূৰ্ব উপকূল • পশ্চিম উপকূল) অঞ্চল পূব ভাৰত • পশ্চিম ভাৰত • উত্তৰ ভাৰত • দক্ষিণ ভাৰত • উত্তৰ-পূব ভাৰত ৰাজনৈতিক বিভাগ ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰশাসিত অঞ্চল • চহৰ • জিলা • স্বায়ত্বশাসিত অঞ্চল • পৌৰসভা পৰিবেশ জলবায়ু • জলবায়ু অঞ্চল • ভূতত্ত্ব • পৰিবেশ অঞ্চল • অভয়াৰণ্য • ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যান • বায়োস্ফাৰ ৰিজাৰ্ভ • সংৰক্ষিত এলাকা • বন্যপ্ৰাণী • উদ্ভিদজগৎ • প্ৰাণীজগৎ অৰ্থনীতি কৃষি • যোগাযোগ ব্যেস্থা • কোম্পানী • শিক্ষাব্যৱস্থা • শ্বেয়াৰ মাৰ্কেট (বোম্বাই ষ্টক এক্সচেঞ্জ • নেশ্যনেল ষ্টক এক্সচেঞ্জ) • স্বাস্থ্যব্যৱস্থা • আয় • দাৰিদ্ৰতা • জীৱনযাত্ৰাৰ মানদণ্ড • ৰিজাৰ্ভ বেংক • টকা • পৰ্যটন • শ্ৰম • বনসৃজন • মৎস্যচাষ • পশুপালন • পৰিবহণ • শক্তি (সৌৰশক্তি • বায়ুশক্তি • পৰমাণু শক্তি) • পানী ভাৰতৰ সংস্কৃতি শিল্প আৰু বিনোদন • স্থাপত্য • জাতি প্ৰথা • চলচ্চিত্ৰ • খাদ্য • ধ্ৰুপদী নৃত্য • জন পৰিসংখ্যা • পোছাক • লোককথা • ছুটিৰ দিন • ভাষা • সাহিত্য • গণমাধ্যম • মাৰ্চাল আৰ্ট • ভাৰতীয় সংগীত • ধৰ্ম • ক্ৰীড়া • মদ শিক্ষাব্যৱস্থা সাক্ষৰতা • উচ্চশিক্ষা বিভাগ • চিবিএচই • চিআইএচচিই • ৰাষ্ট্ৰীয় মুক্ত বিদ্যালয় সংস্থা • সৰ্বশিক্ষা অভিযান • বিশ্ববিদ্যালয় মঞ্জুৰী কমিশ্যন  • অল ইণ্ডিয়া কাউন্সিল ফৰ টেকনিকেল এডুকেশ্যন • ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অফ টেকনলজি / ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অফ মেনেজমেন্ট / ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অফ চাইঞ্চ • আৰু অধিক.... ভাৰত

প্ৰ • আ • স ভাৰতৰ ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় শাসিত অঞ্চলসমূহৰ ৰাজধানী অমৰাৱতি (প্ৰকৃততে) আইজল আগৰতলা ইটানগৰ ইম্ফল কলকাতা ক'হিমা কাৱাৰট্টী গান্ধীনগৰ গেংটক চণ্ডীগড় চেন্নাই ছিমলা (গ্ৰীষ্মকালীন) ছিলভাছা জম্মু (শীতকালীন) জয়পুৰ ডেৰাডুন (অন্তৰ্বৰ্তী) থিৰুৱন্থপুৰম দমন দিছপুৰ ধৰ্মশালা (শীতকালীন) নতুন দিল্লী নয়া ৰায়পুৰ (প্ৰকৃততে) নাগপুৰ (শীতকালীন) প'ৰ্ট ব্লেয়াৰ পাটনা পানাজী পুডুছেৰী বেংগালুৰু ভূপাল ভূৱনেশ্বৰ মুম্বাই (গ্ৰীষ্মকালীন) ৰাঁচী ৰায়পুৰ লক্ষ্ণৌ লেহ শ্বিলং শ্ৰীনগৰ (গ্ৰীষ্মকালীন) হাইদৰাবাদ